Od zakończenia II wojny światowej do upadku systemu komunistycznego, przez blisko pół wieku, przyszło żyć Polakom w warunkach realnego socjalizmu. Pierwsze lata upłynęły pod znakiem wielkich migracji ludności, odbudowy ze zniszczeń oraz wprowadzenia ustroju, który przez wielu był odrzucany i zwalczany. Czas stalinizmu oznaczał zmierzenie się z terrorem totalitarnych władz. Odpowiedź stanowiły masowe wystąpienia społeczne, które zakończyły się przełomem październikowym 1956 roku. Rządy Władysława Gomułki tylko pozornie przyniosły „małą stabilizację”. Krępowanie swobody rozwoju kultury doprowadziło do protestów studentów w 1968 roku, a pogarszające się warunki życia do gwałtownego sprzeciwu robotników Wybrzeża w roku 1970 – ponownie polała się krew. Entuzjazm wzbudził nowy przywódca Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) – Edward Gierek, ale i jego polityka, ociekająca kłamliwą propagandą sukcesu, zakończyła się porażką rządzących. Tym razem, latem 1980 roku, fala strajków objęła całą Polskę. Władze musiały zgodzić się na powstanie niezależnych związków zawodowych. Nie na długo – wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku zdławiło chwilowy powiew wolności. Narastający kryzys gospodarczy i przemiany w świecie zachwiały systemem komunistycznym. Ponowne nawiązanie dialogu ze społeczeństwem okazało się koniecznością. Obrady Okrągłego Stołu i wybory czerwcowe 1989 roku pozwoliły na wprowadzenie demokracji i odzyskanie suwerenności.
Dzieje polityczne Polski Ludowej obfitują w bogatą faktografię i wiele ważnych postaci, co często przysłania obraz życia zwykłych ludzi. A przecież to oni pracowali, uczyli się, odpoczywali, starali się być modni, korzystali z dorobku kultury – chodzili do kina, słuchali piosenek. Jak wyglądała codzienna egzystencja? Jakich dokonywano wyborów? Przecież w ciągu niemal 45 lat tylko nieliczni decydowali się na otwarty sprzeciw wobec rządzących. Przytłaczająca większość po prostu wiązała koniec z końcem, uczciwie żyła, wychowywała dzieci… W niniejszym skrypcie pragniemy zwrócić uwagę na materiały z portalu HISTORIA: POSZUKAJ, poświęcone nie tylko ważnym epizodom politycznym i znaczącym postaciom, które odgrywały w nich pierwszoplanową rolę. Chcemy także zachęcić Państwa do sięgnięcia po artykuły, które – często wykraczając poza zakres podstawy programowej – umożliwią przedstawienie uczniom całkiem przyziemnych realiów PRL-owskiej codzienności.
Andrzej Wróblewski, Kolejka trwa, 1956, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe MNW
Skrypt jest podzielony na osiem części. Część I zawiera propozycję trzech artykułów dotyczących lat tużpowojennych. Chcemy zwrócić uwagę, że nie sposób wyobrazić sobie odbudowy państwa bez wysiłku niezliczonych przedstawicieli wielu grup społecznych, często o bardzo różnorodnym rodowodzie politycznym. Jednocześnie warto pamiętać, że niejednokrotnie autentyczne zapał i ofiarność były cynicznie wykorzystywane przez propagandę władz. W części II proponujemy materiały poświęcone podręcznikowym wydarzeniom z zakresu historii politycznej. Ich syntetyczne ujęcie, dokonane przez naszych autorów, pozwoli utrwalić wiedzę uczniów. Inne spojrzenie na rzeczywistość przynosi część III skryptu. Zebrane w niej teksty pozwalają przypomnieć, jak kilkadziesiąt lat temu wyglądały popularne ubiory, meble, jakie sprzęty zapewniały domową rozrywkę, co można było zobaczyć na ulicy?
Kapturek przeciwdeszczowy, Sopockie Zakłady Wyrobów Galanteryjnych „Sopotplast”, Sopot, lata siedemdziesiąte/osiemdziesiąte XX wieku, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, fot. Piotr Tomczyk, CMW 18447/O/2678/1-2
Młodym ludziom może wydawać się dziwne, że czasy traktowane stereotypowo jako okres zniewolenia i nieustannego oporu społecznego dostarczyły tylu, do dzisiaj bawiących publiczność, komedii filmowych. Proponujemy zapoznanie uczniów z kilkoma z nich – wybór artykułów dotyczących tej tematyki znalazł się w części IV. Z kolei część V to propozycja tekstów opowiadających o estradzie czasów PRL. Utwory muzyczne, wspominane z sentymentem przez starsze pokolenie, nie tylko składają się na wspaniały dorobek kultury polskiej, ale mogą też zawierać wiele wartościowych informacji, które warto w kreatywny sposób wykorzystać w szkole. W części VI sugerujemy sięgnięcie do zasobów placówek muzealnych i przybliżenie uczniom dorobku polskich plastyków, świadczącego o niezwykle bogatym życiu kulturalnym powojennych dziesięcioleci. Teksty naszych autorów pozwalają dostrzec, że malarstwo Polski Ludowej nie tylko reprezentuje najwyższy poziom artystyczny, ale może stanowić również wyśmienite źródło historyczne.
Tematem zawsze atrakcyjnym dla młodzieży jest sport. W części VII zamieściliśmy materiały, które przypominają powszechnie podziwianych bohaterów, a także zwracają uwagę na rozwój autentycznego sportu masowego w PRL.
Kurtka Ludwika Piernickiego, Europejskie Centrum Solidarności, fot. G. Mehring, zbiory Europejskiego Centrum Solidarności, dzięki uprzejmości Centrum
Przegląd problematyki dziejów Polski Ludowej kończy część VIII, w której można znaleźć artykuły poświęcone najwybitniejszym osobistościom, bez których trudno wyobrazić sobie powrót do niepodległości i demokracji. Tłem refleksji na temat ich działalności jest szkic poświęcony zwyczajnym studentom. Chcemy podkreślić, że żaden przełom w dziejach nie mógłby się dokonać bez zaangażowania tysięcy bezimiennych osób, o których historia najczęściej zapomina.
Na końcu pakietu znajdą Państwo propozycje ćwiczeń. Pozwalają one na przeprowadzenie ciekawych lekcji w formie tradycyjnej lub w ramach nauczania on-line. Mogą stanowić inspirację do zadania niekonwencjonalnej pracy domowej. Umożliwiają atrakcyjne powtórzenie materiału, doskonalenie kompetencji uczniów oraz utrwalenie ich wiedzy.
Edward Dwurnik, Budowa Dworca Centralnego, 1974, olej i akryl na płótnie, Muzeum Warszawy
Na portalu HISTORIA: POSZUKAJ opublikowaliśmy szereg innych materiałów, które mogą być wykorzystane w dydaktyce – znajdują się one w zakładkach WIEDZA oraz ŚCIEŻKI HISTORII. Zachęcamy także do sięgnięcia po pakiet poświęcony dziejom PRL, przeznaczony dla nauczycieli i uczniów liceów ogólnokształcących.
Pobierz:
Robmy_swoje._Obywatele_Polski_Ludowej_na_co_dzien_i_nie_tylko.pdf
Posłuchaj podcastu:
A kuku! Historia samolotu Kukułka ze zbiorów Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Powrót
