Wielu mieszkańcom Polski wody Zalewu Wiślanego kojarzą się zapewne z wakacjami w Krynicy Morskiej, powieściami Joanny Chmielewskiej, widokiem spod katedry fromborskiej lub informacjami o „cofce” wpychającej wodę w ujście rzeki Elbląg. Mało kto wie zapewne o tym, że akwen ten był miejscem jednej z największych bitew morskich polskiego średniowiecza.
W latach 1454–1466 Królestwo Polskie i sprzymierzone z nim stany pruskie prowadziły z Zakonem Krzyżackim długą i ciężką wojnę, zwaną później trzynastoletnią. Jednym z wydarzeń, które przyczyniły się do jej zakończenia, była bitwa w Zatoce Świeżej (dzisiejszy Zalew Wiślany) między flotami Zakonu Krzyżackiego i Związku Pruskiego – organizacji miast i szlachty pruskiej sprzymierzonej z Polską.
Fragment mapy Regionu Pobrzeży Południowobałtyckich (od Wismaru po Zalew Wiślany) z atlasu „Theatrum Orbis Terrarum” Abrahama Orteliusa, 1570-1612, Muzuem Morskie w Gdańsku, źródło: kolekcja muzeum on-line
Do największej bitwy morskiej w trakcie wojny doszło 15 września 1463 roku w momencie, gdy wielki mistrz postanowił przyjść z odsieczą zamkowi w Gniewie nad Wisłą, obleganemu przez wojska polskie i gdańskie od lipca 1463 roku Zamek odgrywał ogromną rolę strategiczną, kontrolując żeglugę na Wiśle oraz strzegąc przeprawy przez rzekę, pozwalającą utrzymać Krzyżakom kontakt z ich wojskami na Pomorzu Gdańskim i ze sprzymierzeńcami w Niemczech.
Panorama Gniewa, 2017, fot. M Chudyka, licencja CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
W tym celu zebrano w Królewcu (dzisiejszy Kaliningrad) flotyllę 44 statków, która miała przewieźć odsiecz do Gniewu przez Zalew i odnogami Wisły. 8 września wypłynęła ona w kierunku Żuław. Blokada ustawiona przez gdańszczan u ujścia Wisły Elbląskiej spowodowała decyzję wielkiego mistrza Zakonu o wycofaniu się na Zalew Wiślany. O świcie 15 września, prawdopodobnie na wysokości wsi Kamionek Wielki i Suchacz, połączone floty Gdańska i Elbląga w sile 30 jednostek otoczyły statki zakonne, zepchnęły je na płytsze wody i rozpoczęły bitwę. Zakon przegrał ją z kretesem. Wielki mistrz zdołał uciec. W ręce sprzymierzonych trafiło 500 jeńców.
Pieczęć gdańska z ok. 1400 r., Muzeum Wojska Polskiego, źródło: www.muzeumwp.pl
Gniew musiał wkrótce skapitulować. Krzyżacy przeszli na Pomorzu Gdańskim do defensywy, utracili inicjatywę na morzu, połączenie z Niemcami i kontrolę nad Warmią. Sytuacja Zakonu pogorszyła się do tego stopnia, że jego władze zaczęły przemyśliwać o rokowaniach pokojowych. Pokój kończący wojnę zawarto dwa lata później, 19 października 1466 roku, w Toruniu.
Przemysław Deles
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
