Koronacja Przemysła II

Początek zjednoczenia Polski?

26 czerwca 1295 r. książę Przemysł II został koronowany w katedrze gnieźnieńskiej  na króla Polski. Według Jana Długosza „(…) przewyższał innych pobożnością, nieskazitelnymi obyczajami, uczciwością i prawdziwą łagodnością”. Czy podziw kronikarza był uzasadniony? Czy koronacja oznaczała zjednoczenie Polski?

Początki kariery politycznej Przemysła II były burzliwe. Urodzony w 1257 r., tuż po śmierci ojca, wcześnie osierocony przez matkę, wychowywany był na dworze stryja, księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego. Jako młodzieniec spierał się z opiekunem o schedę po ojcu – księstwo poznańskie. Gdy odzyskał ojcowiznę, podjął ze stryjem współpracę. Po śmierci Bolesława w 1279 r. objął panowanie nad całą Wielkopolską. Dramatycznie wyglądały stosunki Przemysła z piastowskimi kuzynami ze Śląska. Najpierw więził go Bolesław Rogatka, a później do lochu wtrącił książę wrocławski Henryk Probus.

Aleksander Lesser, Przemysł II, w: Julian Bartoszewicz, Królowie polscy, wizerunki,  1860, licencja PD, źródło: Polona

Prywatne życie przyszłego króla nie układało się szczęśliwie. Pierwsza małżonka, Ludgarda, została zamordowana, gdy – mimo dziesięcioletniego pożycia - nie dała władcy potomka. Okrutna zbrodnia przeszła do legendy i położyła się głębokim cieniem na panowaniu księcia. Druga żona, księżniczka szwedzka Ryksa, wydała na świat córkę, jednak sama w niedługim czasie zmarła. Po raz trzeci Przemysł ożenił się z córką margrabiego Brandenburgii Małgorzatą, ale i ona nie obdarzyła męża upragnionym synem. Rodzinne dramaty i niepowodzenia nie hamowały politycznych ambicji władcy.

Aleksander Lesser, Przemysław II (Przemysł II) w zbroi, według pieczęci, ok. 1830-1884, Muzeum Narodowe w Warszawie

W roku 1290 (na mocy testamentu księcia Henryka Probusa) Przemysł zajął Kraków, skąd jednak wkrótce usunął go Władysław Łokietek. Uchodząc z historycznej stolicy, książę zdołał zabrać ze sobą insygnia królewskie władców Polski. Przydały się one już wkrótce. W 1294 r. objął (zgodnie z wcześniejszym układem z księciem Mszczujem II) Pomorze Gdańskie. Arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka, od dawna popierający Przemysła, postanowił wówczas zwieńczyć skronie swego protegowanego królewską koroną. Jak podkreśla Jan Długosz, w uroczystości w katedrze w Gnieźnie 26 czerwca 1295 r. wzięli udział, oprócz arcybiskupa Świnki, biskupi poznański, wrocławski, płocki oraz lubuski, a biskupi krakowski i włocławski „(…) wyraźnie jednak i jednomyślnie dali na nią swą zgodę i świętowali wesoło z powodu jej przeprowadzenia”.

Wojciech Gerson, Śmierć Przemysława II, 1881, licencja PD, źródło: cyfrowe MNW

Pozycja nowego króla nie była zbyt mocna. Kontrolował jedynie Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie. Jego zwierzchności nie uznawali książęta Mazowsza, Śląska i Kujaw. Małopolska znajdowała się w rękach króla Czech Wacława II. Koronacja Przemysła zaniepokoiła część możnych wielkopolskich i margrabiów Brandenburgii, którzy – prawdopodobnie – porozumieli się z rodzimą opozycją i zorganizowali zamach na władcę. Mordu dokonano w Rogoźnie, 8 lutego 1296 r. Przemysł II zaledwie pół roku cieszył się królewską koroną. Nie zdołał zakończyć rozbicia dzielnicowego w Polsce, jednak wyznaczył drogę postępowania kolejnym pretendentom do objęcia tronu zjednoczonego państwa.

Marek Olkuśnik

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Gniezno woj. wielkopolskie
Kraków woj. małopolskie
Czego się wstydził Bolesław Wstydliwy

Groźny bunt wójta i biskupa

Henryk Głogowski. dziedzic królestwa polskiego?
Wrocław woj. dolnośląskie
Elżbieta Łokietkówna. Zasługi i grzechy węgierskiej królowej