Drogocenny jeden gram

ZAŁOŻENIE INSTYTUTU RADOWEGO W WARSZAWIE

Słoneczny, wiosenny dzień. Skromnie, lecz elegancko ubrana starsza, siwa pani z zapałem bierze udział w sadzeniu pamiątkowych drzewek. 29 maja 1932 roku spełnia się wielkie marzenie Marii Skłodowskiej-Curie. W Warszawie przy ulicy Wawelskiej zostaje otwarty Instytut Radowy – pierwszy w Polsce nowoczesny ośrodek leczenia raka.

Maria Skłodowska urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie przy ulicy Freta 16. Z ojczyzny wyjechała w 1891 roku, by rozpocząć studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym paryskiej Sorbony. Niezwykle uzdolniona badaczka zajęła się w swej pracy nad doktoratem promieniotwórczością. Współpracując z mężem, Piotrem Curie, już w 1898 roku odkryła nowy pierwiastek chemiczny, który na cześć znajdującej się wówczas pod zaborami Polski nazwała polonem. Pół roku później małżonkowie, wraz z Gustawem Bémontem, ogłosili odkrycie radu. Za swe osiągnięcia państwo Curie, razem z Henrykiem Becquerelem, otrzymali w 1903 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Później, w 1911 roku, już po tragicznej śmierci męża, Maria została uhonorowana tą nagrodą po raz drugi – tym razem w dziedzinie chemii.

Fotografia portretowa Marii Skłodowskiej-Curie z 1913 roku

Fotografia portretowa Marii Skłodowskiej-Curie wykonana w Birmingham,1913, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Nowo odkrytymi pierwiastkami żywo zainteresowali się lekarze. Po przeprowadzeniu licznych doświadczeń zauważyli, że promieniotwórczy rad potrafi niszczyć komórki nowotworowe. Znakomita badaczka skłoniła władze do stworzenia Instytutu Radowego w Paryżu. Prowadzono tam badania nad promieniotwórczością oraz jej zastosowaniem w lecznictwie. Uczona pragnęła, aby w przyszłości podobną placówką mogła się cieszyć Polska.

Budynek Instytutu Radowego w Warszawie

Budynek Instytutu Radowego w Warszawie, 1931, fot. Narodowego Archiwum Cyfrowego

Po I wojnie światowej, w latach dwudziestych XX wieku, Maria, z pomocą siostry – lekarki Bronisławy Dłuskiej oraz brata – doktora Józefa Skłodowskiego, doprowadziła do założenia Towarzystwa Instytutu Radowego. Rząd Rzeczypospolitej przeznaczył pod budowę plac przy ulicy Wawelskiej w Warszawie. Noblistka musiała pozostać w Paryżu, lecz cały czas interesowała się tworzeniem nowej placówki leczniczej w Polsce. Jej córka Ewa tak opisała ten okres: „W całym kraju pełno jest wezwań do ofiar na ten cel, w postaci symbolicznych «cegiełek» i nalepek z wizerunkiem Marii. «Kupujcie cegiełki na Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie!» – głoszą tysiące pocztówek z jej podobizną i facsimile tych słów, jej własną ręką napisanych: «Mojem najgorętszem życzeniem jest powstanie Instytutu Radowego w Warszawie»”.

czarno-biała fotografia przedstawiająca Marię Skłodowską-Curie, prezydenta RP Ignacego Mościckiego, prof. Stefana Pieńkowskiego podczas zwiedzania Instytutu Radowego

Maria Skłodowska-Curie, prezydent RP Ignacy Mościcki, prof. Stefan Pieńkowski podczas zwiedzania Instytutu Radowego, fot. Narodowego Archiwum Cyfrowego

Cenną pamiątkę po akcji, która zmobilizowała wielu ofiarodawców, stanowi jedna z takich „cegiełek”, prezentowana w Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Dowód wpłaty numer 608 zaświadcza, iż 100 złotych ofiarowała siostra noblistki, Helena Skłodowska-Szalay. Datek miał upamiętnić doktora Kazimierza Dłuskiego, zmarłego w 1930 roku lekarza, społecznika, założyciela sanatorium przeciwgruźliczego w Zakopanem, członka Towarzystwa Zwalczania Raka. Doktor Dłuski był mężem Bronisławy – najstarszej siostry noblistki.  

Cegiełka na budowę Instytutu Radowego, Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, licencja PD, źródło: media społecznościowe muzeum

W 1925 roku Maria Skłodowska, wraz z prezydentem Rzeczypospolitej Stanisławem Wojciechowskim położyła kamień węgielny pod budowę Instytutu. Największym problemem okazał się wówczas brak funduszy na zakup 1 grama radu dla przyszłego szpitala. Bez tego drogocennego pierwiastka nie można było prowadzić leczniczych naświetlań. Pieniądze na ten cel zostały zebrane w Stanach Zjednoczonych dzięki przyjaciółce Marii, dziennikarce William Brown Meloney.

Pomieszczenie techniczne Instytutu - obsługa aparatów rentgenologicznych

Pomieszczenie techniczne Instytutu - obsługa aparatów rentgenologicznych, 1932, Narodowe Archwium Cyfrowe

W uroczystości otwarcia ośrodka na Wawelskiej 29 maja 1932 roku uczestniczyli znakomici goście – prezydent Ignacy Mościcki, znamienici przedstawiciele nauki. Jednak najważniejszą postacią była sama inicjatorka budowy – Maria Skłodowska-Curie. Wybitna Polka odwiedziła wtedy ojczyznę po raz ostatni. Zmarła we Francji 4 lipca 1934 roku. Odbudowany po II wojnie światowej Instytut jest nadal niezwykle ważną placówką leczenia nowotworów.

Marek Olkuśnik

 

           

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Irena Sendlerowa. Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata
Romantyczne wizerunki młodej bohaterki. Emilia Plater według litografii w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
Rebeka Tiktiner. XVI-wieczna uczona z Tykocina
Piękną nigdy nie byłam, ale często bywałam ładną. Portret Izabeli Czartoryskiej w Muzuem Narodowym w Krakowie