Słoneczny, wiosenny dzień. Skromnie, lecz elegancko ubrana starsza, siwa pani z zapałem bierze udział w sadzeniu pamiątkowych drzewek. 29 maja 1932 roku spełnia się wielkie marzenie Marii Skłodowskiej-Curie. W Warszawie przy ulicy Wawelskiej zostaje otwarty Instytut Radowy – pierwszy w Polsce nowoczesny ośrodek leczenia raka.
Maria Skłodowska urodziła się 7 listopada 1867 roku w Warszawie przy ulicy Freta 16. Z ojczyzny wyjechała w 1891 roku, by rozpocząć studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym paryskiej Sorbony. Niezwykle uzdolniona badaczka zajęła się w swej pracy nad doktoratem promieniotwórczością. Współpracując z mężem, Piotrem Curie, już w 1898 roku odkryła nowy pierwiastek chemiczny, który na cześć znajdującej się wówczas pod zaborami Polski nazwała polonem. Pół roku później małżonkowie, wraz z Gustawem Bémontem, ogłosili odkrycie radu. Za swe osiągnięcia państwo Curie, razem z Henrykiem Becquerelem, otrzymali w 1903 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Później, w 1911 roku, już po tragicznej śmierci męża, Maria została uhonorowana tą nagrodą po raz drugi – tym razem w dziedzinie chemii.
Fotografia portretowa Marii Skłodowskiej-Curie wykonana w Birmingham,1913, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona
Nowo odkrytymi pierwiastkami żywo zainteresowali się lekarze. Po przeprowadzeniu licznych doświadczeń zauważyli, że promieniotwórczy rad potrafi niszczyć komórki nowotworowe. Znakomita badaczka skłoniła władze do stworzenia Instytutu Radowego w Paryżu. Prowadzono tam badania nad promieniotwórczością oraz jej zastosowaniem w lecznictwie. Uczona pragnęła, aby w przyszłości podobną placówką mogła się cieszyć Polska.
Budynek Instytutu Radowego w Warszawie, 1931, fot. Narodowego Archiwum Cyfrowego
Po I wojnie światowej, w latach dwudziestych XX wieku, Maria, z pomocą siostry – lekarki Bronisławy Dłuskiej oraz brata – doktora Józefa Skłodowskiego, doprowadziła do założenia Towarzystwa Instytutu Radowego. Rząd Rzeczypospolitej przeznaczył pod budowę plac przy ulicy Wawelskiej w Warszawie. Noblistka musiała pozostać w Paryżu, lecz cały czas interesowała się tworzeniem nowej placówki leczniczej w Polsce. Jej córka Ewa tak opisała ten okres: „W całym kraju pełno jest wezwań do ofiar na ten cel, w postaci symbolicznych «cegiełek» i nalepek z wizerunkiem Marii. «Kupujcie cegiełki na Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie!» – głoszą tysiące pocztówek z jej podobizną i facsimile tych słów, jej własną ręką napisanych: «Mojem najgorętszem życzeniem jest powstanie Instytutu Radowego w Warszawie»”.
Maria Skłodowska-Curie, prezydent RP Ignacy Mościcki, prof. Stefan Pieńkowski podczas zwiedzania Instytutu Radowego, fot. Narodowego Archiwum Cyfrowego
Cenną pamiątkę po akcji, która zmobilizowała wielu ofiarodawców, stanowi jedna z takich „cegiełek”, prezentowana w Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie. Dowód wpłaty numer 608 zaświadcza, iż 100 złotych ofiarowała siostra noblistki, Helena Skłodowska-Szalay. Datek miał upamiętnić doktora Kazimierza Dłuskiego, zmarłego w 1930 roku lekarza, społecznika, założyciela sanatorium przeciwgruźliczego w Zakopanem, członka Towarzystwa Zwalczania Raka. Doktor Dłuski był mężem Bronisławy – najstarszej siostry noblistki.
Cegiełka na budowę Instytutu Radowego, Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, licencja PD, źródło: media społecznościowe muzeum
W 1925 roku Maria Skłodowska, wraz z prezydentem Rzeczypospolitej Stanisławem Wojciechowskim położyła kamień węgielny pod budowę Instytutu. Największym problemem okazał się wówczas brak funduszy na zakup 1 grama radu dla przyszłego szpitala. Bez tego drogocennego pierwiastka nie można było prowadzić leczniczych naświetlań. Pieniądze na ten cel zostały zebrane w Stanach Zjednoczonych dzięki przyjaciółce Marii, dziennikarce William Brown Meloney.
Pomieszczenie techniczne Instytutu - obsługa aparatów rentgenologicznych, 1932, Narodowe Archwium Cyfrowe
W uroczystości otwarcia ośrodka na Wawelskiej 29 maja 1932 roku uczestniczyli znakomici goście – prezydent Ignacy Mościcki, znamienici przedstawiciele nauki. Jednak najważniejszą postacią była sama inicjatorka budowy – Maria Skłodowska-Curie. Wybitna Polka odwiedziła wtedy ojczyznę po raz ostatni. Zmarła we Francji 4 lipca 1934 roku. Odbudowany po II wojnie światowej Instytut jest nadal niezwykle ważną placówką leczenia nowotworów.
Marek Olkuśnik
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
