20 marca 2016 roku obchodzono 95. rocznicę plebiscytu na Górnym Śląsku, którego wyniki miały kolosalny wpływ na późniejszy układ granic.

Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego, podpisanego 28 czerwca 1919 roku, na Górnym Śląsku miał się odbyć plebiscyt. Postanowienia te zaczęły obowiązywać w styczniu 1920 roku. Miesiąc później na teren Górnego Śląska przybyła Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku. Jej siedzibą zostało Opole. Podstawowym zadaniem Komisji było przeprowadzenie plebiscytu oraz czuwanie nad jego prawidłowym przebiegiem. W skład Komisji  wchodzili przedstawiciele wojsk alianckich: Francji, Anglii i Włoch.

W styczniu 1920 roku obszar plebiscytowy opuściły niemieckie oddziały Grenzschutzu; zastąpiły je wojska alianckie. Miały one czuwać nad bezpieczeństwem Komisji na całym terenie plebiscytowym. W lutym 1920 roku Niemcy utworzyli Niemiecki Komisariat Plebiscytowy Komisji z siedzibą w Katowicach.

Interesy polskiej strony reprezentował Polski Komisariat Plebiscytowy, którego siedziba mieściła się w hotelu „Lomnitz” w Bytomiu. 20 lutego 1920 roku Józef Piłsudski powołał Wojciech Korfantego na przewodniczącego Komisji.

Plebiscyt na Górnym Śląsku – sporządzanie list głosujących i kart do głosowania,1921 r., fot. NAC

 Plebiscyt odbył się 20 marca 1921 roku Uprawnionych do głosowania było 1 221 274 osób, z czego 19,3 proc. stanowili tzw. imigranci, dopuszczeni do głosowania w wyniku zabiegów polskiej strony podczas negocjacji traktatu wersalskiego. W głosowaniu wzięło udział 193 tys. imigrantów z Górnego Śląska, większość z nich głosowała za Niemcami. Do głosowania dopuszczone były osoby, które ukończyły 20 lat. Frekwencja wyniosła 97,5 proc. Głosowanie obejmowało 1573 gminy (1135 gmin wiejskich oraz 403 obszary dworskie).

Wyniki plebiscytu z 20 marca 1921 r., Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach

Końcowy wynik plebiscytu był niekorzystny dla strony polskiej. Za przyłączeniem Górnego Śląska do Polski opowiedziało się 40,3 proc. głosujących (479 365 osób), natomiast za pozostaniem w granicach niemieckich opowiedziało się 59,4 proc. (707 393 osoby). Niemcy zwyciężyli zwłaszcza w powiatach miejskich, a Polacy w gminach wiejskich.

Ostatecznego podziału granicy Górnego Śląska dokonała Rada Ambasadorów 20 października 1921 roku. Polsce przyznano obszar zamieszkały przez blisko milion mieszkańców (46 proc. ludności dzielonych terenów). W granicach Rzeczypospolitej znalazło się aż 75 proc. górnośląskich instalacji przemysłowych i 85 proc. rozpoznanych złóż węgla.

 Materiał przesłany przez Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach.