NIepokorne Miasto

Wojna Stefana Batorego z Gdańskiem

„Słysząc jednak, że Batory przybywa do Prus i że doń śpieszą z akcesem wszystkie stany prowincji, wdali się gdańszczanie w targi z paru kolejno wysłanymi do nich poselstwami. Warunkiem uznania [króla] miało być zatwierdzenie praw prowincji i skasowanie ustaw Karnkowskiego".

Tak o początku sporu między Gdańskiem a królem Stefanem Batorym pisał Władysław Konopczyński. Gdańsk, broniąc swych przywilejów, popierał cesarza Maksymiliana Habsburga, którego elekcji dokonała w 1575 r. grupa magnacko-szlachecka. Jednak średnia szlachta pod przewodnictwem Mikołaja Siennickiego i Jana Zamoyskiego powołała na tron Annę Jagiellonkę, siostrę Zygmunta Augusta, i wybrała dla niej męża – ambitnego księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego. Batory pozostawił Siedmiogród swemu bratu Krzysztofowi i szybko przybył do Krakowa. 1 maja 1576 r. biskup kujawski Stanisław Karnkowski koronował go wraz z Anną w wawelskiej katedrze.


Portret Stefana Batorego,1586, Zamek Królewski na Wawelu, licencja PD, Wikimedia Commons

Nowy król, jak pisał Konopczyński, „Spartanin lubujący się w prostocie i trudach obozowych” miał w istocie jeden nadrzędny cel: wciągnięcie Polski do wojny z Turcją i – w rezultacie – wyzwolenie i zjednoczenie Węgier. W rzeczywistości musiał jednak walczyć z Rosją o Inflanty. Pomimo że Batorego uważano za silnego władcę, to miał niemałe kłopoty z kontrolowaniem sytuacji w Rzeczypospolitej. Wyrazem tego była wojna, jaką przyszło mu stoczyć z Gdańskiem.

Gdańsk demonstrował lojalność wobec wcześniej wybranego na władcę Maksymiliana. 4 czerwca 1576 r. złożył nawet Habsburgowi deklarację wierności. Gdańszczanie skłonni byli uznać Batorego, żądając jednak w zamian unieważnienia konstytucji Karnkowskiego – pochodzącego z 1570 r. zbioru przepisów, określających zasady podporządkowania miasta Rzeczypospolitej.

G.Braun, F.Hogenberg, Panorama Gdańska, 1575, Civitates Orbis Terrarium, źródło:fotopolska.eu

Nowy król postanowił bronić swych praw w tak ważnym strategicznie i gospodarczo miejscu i w 1576 r. rozpoczął przygotowania wojenne. Podobnie władze Gdańska nie traciły czasu. Dysponujące znacznymi środkami finansowymi miasto przystąpiło do werbowania najemnych żołnierzy, gromadziło wyposażenie obronne, zapewniło sobie pomoc duńskiej floty na morzu i szkockiej piechoty na lądzie. Bezpieczeństwo zapewniały gdańszczanom nowoczesne, potężne fortyfikacje.

Moneta bita podczas oblężenie miasta. Awers z wizerunkiem Chrystusa Salwatora z napisem: DEFENDE NOS, CHRISTE SALVATOR (Broń nas Chryste Zbawicielu), licencja PD, Wikimedia Commons

Król żądał, by zbuntowane miasto wypłaciło 300 tys. guldenów kontrybucji i udostępniło swą artylerię na przygotowywaną wojnę moskiewską. Zakazał także prowadzenia handlu z Gdańskiem. Istotną rolę w międzynarodowych transakcjach miał przejąć faworyzowany przez Batorego Elbląg. Do starć w otwartym polu doszło wiosną 1577 r. 17 kwietnia pod Lubiszewem wojska królewskie pokonały armię gdańską dowodzoną przez Hansa Winkelbrucha z Kolonii. Mimo sukcesu, siły Batorego nie były w stanie przełamać obrony miasta. Co gorsza, we wrześniu gdańszczanie zaatakowali Frombork i o mały włos nie zdobyli Elbląga. Być może dalsze zmagania przechyliłyby szalę zwycięstwa na stronę króla, ale wzrastające zagrożenie ze wschodu zmusiło monarchę do szukania kompromisu.

8 grudnia 1577 r. w Malborku zawarto porozumienie, które przewidywało, że Gdańsk przeprosi króla, uzna jego władzę i zapłaci kontrybucję w wysokości 200 tys. guldenów. Batory potwierdzał przywileje miasta i sprawę konstytucji Karnkowskiego oddawał do rozstrzygnięcia sejmowi, który ostatecznie zniósł je w roku 1585. Niepokorny Gdańsk ocalił w ten sposób swoją niezależność.

Ewa Olkuśnik

             

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Gdańsk woj. pomorskie
Gdańsk woj. pomorskie
Początek potęgi Gdańska. Wielki przywilej kazimierza Jagiellończyka
BEZCZELNY PODSTĘP KRZYŻAKÓW W GDAŃSKU
Triumf polskiej floty. bitwa pod oliwą w 1627 roku
Frombork woj. warmińsko-mazurskie
Malbork woj. pomorskie