Pruski Książę klęka przed Polskim Królem

Hołd Pruski 1525

8 kwietnia 1525 roku został podpisany w Krakowie traktat pokojowy, który zakończył ostatnią wojnę polsko-krzyżacką. Państwo zakonne w Prusach zostało sekularyzowane, czyli przekształcone w świeckie księstwo.  Prusy Książęce pozostały lennem króla polskiego i przeszły w dziedziczne władanie ostatniego wielkiego mistrza i odtąd pierwszego świeckiego księcia Albrechta Hohenzollerna.

Albrecht Hohenzollern, jeszcze jako wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego, uchylał się od złożenia przysięgi lennej królowi Zygmuntowi Staremu i w 1519 roku lekkomyślnie wszczął wojnę z Polską. Dążył do rewizji postanowień drugiego pokoju toruńskiego z 1466 roku. Liczył na wsparcie cesarza i Rzeszy. Po półtorarocznych zmaganiach zbrojnych, w 1521 roku zawarł czteroletni rozejm.

Jan Matejko, Hołd Pruski, 1879-1882, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło:

Zmusiły go do tego stany pruskie, niechętne wojnie i grożące wymówieniem posłuszeństwa. Wielki mistrz rozumiał, że państwo zakonne i sam zakon rycerski nie ma już przyszłości. Przebywając w Rzeszy, nawiązał bezpośredni kontakt z Marcinem Lutrem. Ów przekonał go, by przekształcił swe państwo w księstwo świeckie. Tę koncepcję zaakceptował król Zygmunt Stary, pod warunkiem uściślenia obowiązków lennych Hohenzollerna.

Andrzej Pruszyński, Objaśnienie do obrazu „Hołd Pruski”, 1882, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK

10 kwietnia 1525 roku pierwszy książę w Prusach złożył hołd królowi Polski na rynku krakowskim. Ceremonia miała uroczystą oprawę. Na podeście opartym o mur ratusza i obitym suknem stanął królewski tron. Rankiem król Zygmunt Stary i królowa Bona wraz z dziećmi zeszli z Wawelu. Przed nimi kroczył senat i dwór, za królową podążały damy dworu. Król zatrzymał się w ratuszu, gdzie przebrał się w strój koronacyjny, w tym czasie królowa zajęła miejsce w oknie jednej z kamienic przy rynku. Przed południem król zasiadł na tronie i zaczęła się ceremonia.

Sakiewka ze zbiorów Jana Matejki (uwieczniona na obrazie u pasa podskarbiego wielkiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego), XVIII wiek, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK

Najpierw przybyli posłowie księcia Albrechta, padli na kolana i prosili o okazanie mu łaski i nadanie Prus w dziedziczne lenno. W imieniu króla odpowiedział podkanclerzy Piotr Tomicki. Kiedy książę Albrecht usłyszał przychylną odpowiedź przekazaną przez posłów, wówczas odziany w zbroję podjechał konno na rynek, zsiadł przed podestem, podszedł do tronu, przyklęknął, podziękował królowi za nadanie.

Fotografia miedziorytu anonimowego autorstwa przedstawiającego portret Albrechta Hohenzollerna, zamieszczonego w: Hortleder Friedrich, Der Römischen Keyser- vnd Königlichen Maiestet, auch deß Heiligen Römischen Reichs Geistlicher vnd Weltlicher Stände [...], Gota 1645, t. 2, il. 19, fot. Aleksander Czołowski, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Wówczas król dokonał inwestytury, czyli przekazał księciu we władanie pruskie lenno. Akt nadania symbolizowało przekazanie białej chorągwi z czarnym orłem. Orzeł (dawny herb zakonu) miał na piersiach literę „S” (inicjał imienia króla: „Sigismundus”), a na szyi koronę. Następnie książę złożył przysięgę wierności na Ewangelię już jako świecki lennik, a król pasował go na rycerza. Świadek ceremonii, biskup warmiński Maurycy Ferber, zapisał, że po złożeniu przysięgi lennej towarzyszący księciu Krzyżacy oderwali krzyże przyszyte do ich płaszczy. Tym gestem zrywali z zakonną przeszłością.

Trojak pruski lenny Albrechta Hohenzollerna, Królewiec, 1534, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK

Uczestnicy ceremonii wrócili na Wawel i uczestniczyli w katedrze we mszy, w trakcie której otrzymali do ucałowania relikwie. Książę Albrecht, choć już zwolennik Marcina Lutra, nie uchylił się od tego katolickiego gestu. Uroczystości zakończyła uczta wydana na zamku wawelskim.

Marcello Bacciarelli, Hołd pruski, 1808, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum, licencja PD, Wikimedia Commons

Albrecht Hohenzollern bez większego sprzeciwu dokonał sekularyzacji państwa krzyżackiego. Co więcej przyjął luteranizm, a w jego ślady poszli inni bracia zakonni i wielu mieszkańców Prus Książęcych. Prusy stały się pierwszym protestanckim księstwem w Europie.  

Krzysztof Kowalewski

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Kaplica na polu Grunwaldzkim. Upamiętnienie bitwy z 1410 roku
BEZCZELNY PODSTĘP KRZYŻAKÓW W GDAŃSKU
Grunwald woj. warmińsko-mazurskie
II Traktat Toruński obraz Mariana Jaroczyńskiego w Muzeum Okręgowym w Toruniu
Malbork woj. pomorskie
Gdy Chełmno było wzorem
Kraków woj. małopolskie