Gniezno, Poznań, Giecz? Odpowiedź na pytanie gdzie znajdowała się pierwsza piastowska stolica nie jest taka prosta. Opinia na ten temat zmieniała się na przestrzeni wieków.
Kronikarze wskazywali na Gniezno. Według legendy, którą przekazał Gall Anonim, w Gnieźnie była chata ubogiego Piasta. W niej odbyły się postrzyżyny jego syna Siemowita i słynna uczta, na której - dzięki nadprzyrodzonej interwencji - nie zabrakło jedzenia i picia. Rozmnożenie pokarmów było zasługą dwóch tajemniczych wędrowców, którzy znaleźli gościnę, a wcześniej zostali przepędzeni przez nieżyczliwego księcia Popiela. Ostatecznie Popiel został odsunięty od władzy a księciem został Siemowit. Odtąd tron w Gnieźnie dziedziczyli potomkowie Piasta. Kronikarze wywodzili też nazwę grodu od słowa „gniazdo”, które wskazywało na pierwotność tego miejsca dla Piastów i dla Polski.
Aleksander Lesser, Mieszko I, licencja PD, Wikimedia Commons
Współcześni archeolodzy zasiali wątpliwości. Dzięki ich odkryciom wiemy więcej o chronologii i dynamice powstawania oraz umiejscowienia najstarszych piastowskich grodów. Zwłaszcza dzięki stosowanej przez nich metodzie dendrochronologii, która pozwala określić datę ścięcia drzew przeznaczonych na budulec grodu, a tym samym dokładną datę ich budowy. Wiemy, że gnieźnieński gród został opasany potężnymi wałami około 940 r. i wtedy stał się ośrodkiem władzy książęcej. Wcześniej na Górze Lecha, mógł być ośrodek pogańskiego kultu, na co wskazują pozostałości dużego paleniska i brak w tym miejscu zabudowy mieszkalnej.
W tym okresie w sąsiedztwie Gniezna wiele grodów zostało zniszczonych, wiele nowych powstało. Archeolodzy widzą w tym dynamiczny proces tworzenia państwa Piastów. Jednak niektóre duże wielkopolskie grody powstały przed 940 r. i nie zostały zniszczone. Czy któryś z nich mógł być najstarszą siedzibą Piastów? Niektórzy badacze wskazują na Poznań i na Kalisz.
Podziemia gnieźnieńskiej katedry, relikty prawdopodobnego grobowca Bolesława Chrobrego, fot. Radomil, licencja CC BY-SA 3.0 pl, Wikimedia Commons
Jeszcze jeden gród wzbudza żywe zainteresowanie wśród archeologów: Giecz. Według Galla Anonima jeszcze za panowania Bolesława Chrobrego Giecz dostarczał dużego kontyngentu zbrojnego: 300 pancernych i 2000 tarczowników. W Gieczu była murowana bazylika i nieukończone palatium (mieszkalna budowla dla władcy).
Relikty palatium w Gieczu, fot. Radomil, licencja CC BY-SA 3.0 pl, Wikimedia Commons
Co najważniejsze, za pomocą metody dendrochronologii zostało ustalone, że początki grodu sięgają drugiej połowy IX w. Giecz zatem może być starszym grodem niż Gniezno. Co więcej był jedynym grodem na ziemi gnieźnieńskiej (poza grodem gnieźnieńskim), który pochodził z czasów plemiennych i zachował znaczenie w okresie powstawania monarchii Piastów. Nie można wykluczyć, że był też pierwszą siedzibą Piastów i ich pierwszym ośrodkiem władzy. A Gniezno w tym czasie było plemiennym centrum pogańskiego kultu. Może przyszłe badania archeologiczne rozstrzygną tę zagadkę.
Krzysztof Kowalewski
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU