Automobilem, pociągiem oraz statkiem przez Kujawy i Pomorze

Wizyta Józefa Piłsudskiego w czerwcu 1921 roku na ziemiach dawnego zaboru pruskiego

„[…] Tu na Pomorzu żądano – «zapomnij» więcej niż gdziekolwiek. Toteż największym «cudownym dzieckiem» jest Pomorze polskie. Tutaj dokonał się cudowny powrót do dawnego życia. […] Więc z całym spokojem wznoszę okrzyk: za szczęście i rozkwit Pomorza wraz z Polską” – tymi słowami wygłoszonymi w Toruniu Marszałek Józef Piłsudski wyraził swoje uznanie dla regionu, który odwiedził w 1921 roku.

 

Wizyta w województwie pomorskim odbyła się w dniach 5–8 czerwca. Marszałek został zaproszony przez władze miejskie Bydgoszczy – z prezydentem Janem Maciaszkiem na czele – oraz w imieniu ponad 40 polskich stowarzyszeń. Zaproszenie to zainicjowało pomysł odwiedzenia także innych miast regionu. Piłsudski był między innymi w Toruniu, Bydgoszczy, Chełmnie i Grudziądzu. W kolejnych miesiącach gościł także w Nakle i Ciechocinku.

Na mocy traktatu pokojowego, podpisanego przez Niemcy 28 czerwca 1919 roku, do Polski zostały włączone między innymi Wielkopolska, Pomorze Gdańskie (bez Gdańska) oraz ziemia chełmińska. Wizyta Marszałka na Pomorzu miała na celu wzmocnienie więzi politycznych i ekonomicznych tego regionu z pozostałym obszarem Polski.

Wizyta Józefa Piłsudskiego w Bydgoszczy, ul. Dworcowa, 6–7 czerwca 1921 roku, fotografia własna, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, sygn. MOB H/F/2093/Ż-311

Pierwszy na mapie odwiedzin Józefa Piłsudskiego był Toruń, do którego przyjechał koleją 5 czerwca 1921 roku. Marszałek wysiadł z pociągu na dworcu Toruń-Miasto o godzinie 11.10. Został uroczyście powitany przez władze oraz mieszkańców miasta. Odśpiewano Mazurek Dąbrowskiego. Wręczono mu między innymi toruńskie pierniki. Piłsudski uczestniczył we mszy świętej w katedrze Świętych Janów oraz złożył kwiaty pod pomnikiem Mikołaja Kopernika. Wizytował przystań na Wiśle, gdzie dokonał dekoracji krzyżami Virtuti Militari oficerów i marynarzy marynarki wojennej. Zwiedzał także zabytkowe miasto. Na koniec dnia wygłosił przemówienie w Dworze Artusa podczas rautu (uroczystego obiadu) zorganizowanego przez wojewodę pomorskiego Jana Brejskiego.

W kolejnym dniu, 6 czerwca Piłsudski przybył koleją do Bydgoszczy. „Nowa Gazeta Bydgoska” tak opisywała przygotowanie do tego wydarzenia: „A więc nareszcie doczekamy się tej chwili, na którą Bydgoszcz tak długo z utęsknieniem czekała… Mamy gościć u siebie najwyższego dostojnika naszego Państwa i zarazem Naczelnego Wodza. Trzeba więc przyjąć go okazale i serdecznie, aby pokazać przed światem, jakie jest poszanowanie władzy w Polsce, a szczególnie w tej dzielnicy, która nie zawsze z wyrozumieniem do osoby Naczelnika Państwa się odnosiła”.

Marszałek Józef Piłsudski w Toruniu, dekoracja krzyżami Virtuti Militari marynarzy 5 czerwca 1921 roku, Narodowe Archiwum Cyfrowe, źródło: https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/77241/  

Z pociągu Piłsudski wysiadł o godzinie 9.00. Powitały go władze miejskie, wojewódzkie oraz wojskowe. Odbyła się uroczysta defilada przy siedzibie starosty. Ze względu na niedyspozycję Marszałek nie zabrał głosu. Zwiedzał miasto oraz szkoły, między innymi Akademię Rolniczą i Szkołę Przemysłową. Odpoczywał w hotelu Pod Orłem. Uczestniczył w przedstawieniu teatralnym, na które udał się podstawioną karocą. Wojskowi wyprzęgli konie i sami pociągnęli powóz do teatru. Zachował się rachunek za raut zorganizowany przez władze miasta na cześć Piłsudskiego we wspomnianym hotelu. Entuzjazm i radość z wizyty Naczelnika Państwa ukazał „Dziennik Bydgoski”: „I wyległy tłumy ludności – organizacje, stowarzyszenia, związki, szkoły i publiczność – na ulicę, aby w skupieniu podniosłym powitać Naczelnika i złożyć Mu hołd; aby w niemilknących okrzykach na jego cześć, wyrywających się szczerze i z zapałem z piersi wielotysięcznych rzesz polskich, wyrazić tę olbrzymią siłę miłości, jaka dla Polski i dla majestatu Ojczyzny bije w sercach, przepełnia myśl każdą i każde uczucie. Łącząc się z miastem naszym w hołdzie dla drogiego Gościa, wołamy: Naczelnik Państwa niech żyje!”.

Następnego dnia, 7 czerwca Naczelnik popłynął statkiem do Grudziądza. Towarzyszyły mu inne statki i łodzie. W czasie podróży zatrzymano się na przystani w Chełmnie, potem w Świeciu. W obydwóch miastach był uroczyście witany. Podróż opóźniła się ze względu na niski stan wody w Wiśle. Na błoniach Grudziądza kobiety w białych sukniach utworzyły monogram JP na cześć Marszałka. W mieście Piłsudski otworzył Wystawę Sztuk Pięknych Artystów Pomorskich w muzeum przy ulicy Lipowej 28. Uroczysty raut na część znamienitego gościa miał miejsce w Domu Polskim „Bazar”.

Marszałek Piłsudski na nabrzeżu wiślanym w Toruniu w czerwcu 1921 roku, Narodowe Archiwum Cyfrowe, źródło: https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/77240/

Czerwcowa wizyta Naczelnika Państwa zakończyła się w Radzyniu Chełmińskim, gdzie zwiedzał między innymi ruiny zamku krzyżackiego.

Historyk Krzysztof Rogucki podsumował: „Wizyta pełniła kilka zasadniczych funkcji. Po pierwsze, w społeczeństwie, które po latach zaborów odzyskało niepodległość, umacniała autorytet państwa polskiego jako wspólnej wartości wszystkich mieszkających tu Polaków. Po drugie, była formą integracji społecznej Polaków mieszkających tu od wieków i tych, którzy przybyli tu z innych zaborów. Po trzecie, podkreślała znaczenie militarne (granica północno-zachodnia) i ekonomiczne (dostęp do morza) naszego regionu”.

Anna Kornelia Jędrzejewska

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Zrzutka na astronoma! Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu
Okupowany Toruń w obiektywie niemieckiego fotografa. Prace Kurta Grimma ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu

Pierniki dla królów i Marszałka Piłsudskiego. Tradycje patriotyczne w historii toruńskiego piernikarstwa

Kartka z życzeniami dla Marszałka. Jak Józef Piłsudski stał się symbolem NIepodległosci
„Przyczynić się do zwycięstwa nad Bałtykiem”. Otwarcie Pomorskiej Szkoły Sztuk Pięknych Wacława Szczeblewskiego w Gdyni