Janina Szczerska

pionierka szczecińskiej oświaty

„Nauczyciel jest jak ten pies na polowaniu, który wytropi zająca węchem. Ja też dostrzegam budynek i wiem, że to na pewno jest szkoła” ― wspominała po latach Janina Szczerska, nauczycielka i dyrektorka pierwszej szkoły średniej w polskim Szczecinie.

 

Wiosną 1945 roku, pomimo niezakończonych jeszcze działań wojennych, a także braku ostatecznych decyzji politycznych dotyczących przynależności Ziem Zachodnich i Północnych do Polski, na Pomorze Zachodnie zaczęli napływać polscy osadnicy, którzy szukając nowego domu ― chcieli zapomnieć o koszmarze związanym z II wojną światową. Mimo atmosfery niepewności stopniowo zagospodarowywano również sferę działalności społecznej, w ramach której szczególnego znaczenia nabrała organizacja systemu szkolnictwa. W trudnych czasach szkoła dawała bowiem poczucie normalności oraz namiastkę stabilizacji. Powodzenie misji edukacyjnej nie byłoby jednak możliwe, gdyby nie zaangażowanie nauczycieli, napływających tutaj z różnych zakątków Polski. Część z nich wyrażała przekonanie, że mają tutaj do spełnienia misję nieograniczającą się tylko do aktywności dydaktyczno-wychowawczej, ale również obejmującą różnego rodzaju działania o charakterze administracyjnym, organizacyjnym, jak i integrującym społeczeństwo.

Zaproszenie na otwarcie pierwszej szkoły ogólnokształcącej w Szczecinie, sierpień 1945, Muzeum Narodowe w Szczecinie

Tak też swoją powinność rozumiała Janina Szczerska ― polska nauczycielka ― polonistka, która przed wojną pracowała najpierw w gimnazjum męskim w Stryju, a następnie przez blisko dziesięć lat, aż do 1939 roku, była dyrektorką Państwowego Gimnazjum Żeńskiego w Siedlcach. Kiedy przybyła w 1945 roku do Szczecina, powierzono jej zorganizowanie pierwszej polskiej szkoły średniej. Swoją pracę rozpoczęła od znalezienia odpowiedniej siedziby; ostatecznie wybrała budynek przy Barnimstrasse 12 (obecnie aleja Piastów 12), w którym przed wojną znajdowało się gimnazjum męskie. W porównaniu bowiem z innymi domami w mieście był zniszczony w niewielkim stopniu, brakowało w nim jednak niezbędnego wyposażenia. Pomimo tych trudności Szczerska energicznie podjęła kolejne kroki. Aktem wręcz symbolicznym było zamocowanie na budynku własnoręcznie namalowanej tablicy z nazwą szkoły, a także wywieszenie polskiej flagi uszytej z prześcieradeł. Następnie przystąpiono do uporządkowania wnętrz, wyniesiono przy tym zbędne sprzęty.

Janina Szczerska (1897−1981), organizatorka i dyrektorka pierwszej szkoły ogólnokształcącej w Szczecinie, lata 40. XX w., Muzeum Narodowe w Szczecinie

Kolejnym etapem było zgromadzenia podstawowego sprzętu szkolnego i pomocy naukowych. W wyniku zaangażowania Szczerskiej, nadzorującej osobiście drobne prace remontowe, w działania te włączyli się zarówno żołnierze, jak i rodzice uczniów. Ojcowie wraz z wojskowymi zwozili ławki szkolne, krzesła, szafy i przybory szkolne, a matki myły okna i sprzątały pomieszczenia. W tym czasie zgłaszali się już do pracy pierwsi nauczyciele. Dzięki ich aktywności 2 września 1945 roku udało się zainaugurować rok szkolny. Jeden z pierwszych szczecińskich nauczycieli, Jerzy Brinken, po latach wspominał, iż sama uroczystość „miała charakter wielkiej manifestacji patriotycznej. Wzdłuż alei Piastów zgromadziła się niemal cała ludność polska zamieszkała wówczas w Szczecinie. Były przemówienia, śpiewano >>Rotę<<, ocierano łzy wzruszenia”.

Akt założycielski Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie, 2 września 1945, Archiwum Państwowe w Szczecinie

Placówka pod kierownictwem Janiny Szczerskiej powstała na zasadach prawnych z okresu międzywojennego, które zakładały że średnia szkoła ogólnokształcąca ma być dwustopniowa i obejmować czteroletnie gimnazjum i dwuletnie liceum ogólnokształcące. W wyludnionym Szczecinie do momentu rozpoczęcia roku szkolnego znalazło się zaledwie trzydzieści osób chcących kontynuować naukę. Ich liczba jednak, wraz z przybywaniem nowych osadników, systematycznie wzrastała. Pod doświadczonym okiem Szczerskiej prowadzona przez nią szkoła stopniowo się rozwijała ― podnosiła poziom nauczania i wychowania młodzieży. Ona sama zaś, niezależnie od dokonujących się wokół przemian, trwała w przekonaniu, że praca nauczycielki jest jej powołaniem i misją.

 

Budynek Państwowego Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Szczecinie przy alei Piastów 12, lata 40. XX w., Muzeum Narodowego w Szczecinie

Funkcję dyrektora szkoły pełniła do 1951 roku, kiedy to została zwolniona najprawdopodobniej z powodu jej AK-owskiej przeszłości oraz zaangażowania w pomoc dla represjonowanych uczennic. Do Szczecina wróciła dopiero po siedmiu latach i ponownie ― aż do swojej emerytury w 1966 roku kierowała „jedynką”. Zmarła w 1981 roku w wieku 83 lat; została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie. Do dziś prowadzona przez nią szkoła jest jedną z najlepszych w Szczecinie.

 

Anna Lew - Machniak

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Badacz szczątków biskupów z Faras i mumii egipskich, czyli rzecz o profesorze Tadeuszu Dzierżykray-Rogalskim i kolekcji narzędzi antropometrycznych w zbiorach Muzeum Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

„Przyczynić się do zwycięstwa nad Bałtykiem”. Otwarcie Pomorskiej Szkoły Sztuk Pięknych Wacława Szczeblewskiego w Gdyni
Nauk przemożnych perła. Początki Akademii Krakowskiej
NOBLISTA W LUBLINIE. Czesław Miłosz doktorem honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego