Bernard Wapowski

Królewski kartograf rysuje Polskę

Historia polskiej kartografii związana jest z osobą Bernarda Wapowskiego, wybitnego humanisty, kronikarza i kartografa. Wydane w latach 1526-1528 roku mapy Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego są najstarszymi rodzimymi przedstawieniami kartograficznymi Europy Środkowo-Wschodniej, które kształtowały wyobrażenie o tej części Starego Kontynentu przez wiele stuleci.

Bernard Wapowski urodził się w 1450 r. w szlacheckiej rodzinie posługującej się herbem Nieczuja. Wiadomo, że pod koniec XV w. był studentem Akademii Krakowskiej. Studiował w Bolonii, mieszkał też w Rzymie, gdzie pracował na dworach papieży Juliusza II i Leona X, pełniąc funkcje administracyjne. Resztę swojego życia poświęcił karierze duchownego – po powrocie do Polski (1511 r.) posiadał m.in. kanonie poznańską, gnieźnieńską i krakowską. Na dworze Zygmunta Starego był sekretarzem i nadwornym historiografem króla.

Fragment mapy Bernarda Wapowskiego, licencja PD, Wikimedia Commons

Pierwsze bardzo ważne doświadczenie w tworzeniu map Wapowski zdobył podczas redakcji ponownego wydania mapy Mikołaja z Kuzy (1507/1508 r.), na której poprawiał lokalizację i nanosił nazwy części polskich miejscowości. Był to efekt współpracy z słynnym włoskim kartografem Markiem z Benewentu. Kolejnym dziełem wykonanym już bezpośrednio przez polskiego kartografa była wydrukowana w technice drzeworytniczej w krakowskiej drukarni Ungera mapa Sarmacji Południowej (1526 r.) i Sarmacji Północnej, datowana na 1526 lub 1528 r. Podstawę źródłową w rysowaniu tych planów stanowiły prace wybitnych polskich intelektualistów – Jana Długosza (Chorographia Regni Poloniae) oraz Macieja z Miechowa (Tractatus de duabus Sarmatiis). Mapy te wykonane były w skali ok. 1: 2 900 000. Z obydwu zachowały się niewielkie skrawki – z mapy Sarmacji Północnej wschodnia połówka, zaś Sarmacji Południowej około ćwierci całego obszaru. W 1526 r. wydrukowana została także mapa Polonii (Mappa in qua illustrantur ditiones Regni Poloniae ac Magni Ducatus Lithuaniae pars, skala 1: 1 000 000), będąca podstawą późniejszych przedstawień kartograficznych zarówno rodzimych, jak i zagranicznych.

Herb Bernarda Wapowskiego – Nieczuja, licencja PD, Wikimedia Commons

Historia nie była łaskawa dla map Wapowskiego. Ze znacznego zasobu kartograficznego zachowały się fragmenty. Część nakładu map spłonęła podczas pożaru Krakowa w 1528 r., inne zaś uległy zniszczeniu na przestrzeni dziejów. Znane dziś fragmenty zostały odnalezione w dwudziestoleciu międzywojennym przez Kazimierza Piekarskiego jako oprawa wczesnonowożynych kodeksów, niestety uległy one zagładzie podczas Powstania Warszawskiego w 1944 r. Dziś historycy posługują się jedynie ich reprodukcjami wykonanymi dla potrzeb serii Monumenta Poloniae Cartographica niemal w całości zniszczonej przez Niemców w 1939 r.

Tomasz Związek

Powrót
drukuj wyślij facebook
Architektura Renesansu Cechy Stylu
Kraków woj. małopolskie