Dynamit znakomicie pasuje do gorsetu

Gdy Aleksandra Piłsudska była Olą Szczerbińską

W 1906 roku w Warszawie korepetycji zaczęła udzielać Ola Szczerbińska. Między lekcjami przenosiła w fałdach sukni naboje, a w wynajmowanym pokoiku przechowywała rewolwery. Za jakiś czas cała Polska będzie ją znała jako Marszałkową Aleksandrę Piłsudską.

Noś odważną Aleksandrę Piłsudską! Pobierz wzór z jej podobizną.

Ściągnij wzór na koszulkę

 Zobacz jak zrobić przyprasowankę: film z instrukcją

Aleksandra Szczerbińska urodziła się w 1882 roku w Suwałkach w rodzinie niezamożnej szlachty. Wychowaniem dziewczynki – szybko osieroconej przez zmarłych rodziców – zajęła się babka. W wieku 19 lat Ola przeniosła się do Warszawy, gdzie studiowała na kursach handlowych i Uniwersytecie Latającym, a później pracowała jako urzędniczka w fabryce. W warszawskim środowisku zetknęła się z członkami Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), do której wstąpiła w 1904 roku. Wkrótce dołączyła też do nowo utworzonej Organizacji Bojowej PPS. „Ola” – pod takim pseudonimem działała przyszła pani Piłsudska – tworzyła i zarządzała siecią centralnych składów broni w Warszawie: współpracowała z kurierkami i kurierami, organizowała przerzut broni z Belgii, szukała pośredników i wydawała sprzęt potrzebny do akcji bojowych.

Aleksandra Szczerbińska (później Piłsudska), Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, źródło:  http://muzeumpilsudskiblog.pl

Działalność konspiracyjna wykluczała stałe zatrudnienie w fabryce. „Musiałam sobie jednak znaleźć jakieś zajęcie, żeby zarobić jakoś na życie – tłumaczyła w swoich Wspomnieniach Aleksandra Piłsudska – a co ważniejsze, mieć się czym wylegitymować przed policją na wypadek dochodzeń. Zaczęłam więc dawać lekcje prywatne języków, chemii i matematyki. Uczennicami moimi były przeważnie dziewczęta z zamożniejszych domów w Warszawie; często śmiałam się w duchu z roli, w jakiej się znalazłam. Cóż by one powiedziały na to, gdyby ktoś je poinformował, że ich nauczycielka, tyle uwagi poświęcająca tłumaczeniom z francuskiego i wzorom matematycznym, wygłasza rewolucyjne przemówienia na tajnych zebraniach w dzielnicach robotniczych, przewozi i magazynuje broń i amunicję, ukrywać się musi przed okiem policji”.

Na polanie w Zakopanem stoją od prawej: brygadier Józef Piłsudski, Aleksandra Szczerbińska (później Piłsudska), Maria Michalewska, porucznik Bolesław Wieniawa-Długoszowski, wrzesień 1916, licencja CC BY, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe

Ze względu na rozbudowaną sieć rosyjskich kontroli na granicy kurierki nie mogły przewozić broni w bagażu. Pomocna okazała się… moda. Kobiety nosiły wówczas okazałe suknie, spódnice sięgające do ziemi, szerokie peleryny. Jak po latach wspominała Piłsudska, „kobieta w długiej sukni mogła swobodnie nieść dwa lub trzy mauzery przywiązane do ciała, wzdłuż nóg. Rewolwery i amunicję zaszywano w szerokie pasy, które kładło się pod ubranie. Dynamit znakomicie nadawał się do gorsetu. […] Z czasem doszłyśmy do takiej wprawy, że mają[c] na sobie do czterdziestu funtów amunicji i bibuły, podróżowałyśmy swobodnie, nie wzbudzając podejrzenia”. Konieczne było jednak zachowanie zimnej krwi i pewności siebie podczas kontroli, a gdy coś poszło niezgodnie z planem – improwizowanie.

Portret Aleksandry Szczerbińskiej (później Piłsudskiej) wykonany podczas pobytu Józefa Piłsudskiego w Wilnie, kwiecień 1919, licencja CC BY, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Szczerbińska trafiła za swoją działalność do więzienia i groziła jej zsyłka na Syberię, ale z powodu braku dowodów została wypuszczona. W 1908 roku brała udział w organizacji napadu na rosyjski pociąg pod Bezdanami, zakończonego spektakularnym sukcesem. Celem kierowanej przez Józefa Piłsudskiego akcji było zdobycie pieniędzy na potrzeby ruchu bojowego. Szczerbińska sprawdzała teren, weryfikowała mapy, pozyskiwała informacje i transportowała część łupu. Podczas I wojny światowej pełniła natomiast funkcję komendantki służby kurierskiej Legionów Polskich oraz działała w Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego.

Aleksandra Piłsudska strzela z rewolweru do tarczy, Centralne Zawody Strzeleckie Kobiet w Warszawie, maj 1937, licencja CC BY, źródło Narodowe Archiwum Cyfrowe

Już na początku pracy w PPS towarzyszka „Ola” poznała Piłsudskiego. Z biegiem czasu ich znajomość przerodziła się w romans, jednak zakochani przez lata musieli ukrywać swoją relację. Piłsudski od 1899 roku był żonaty z popularną działaczką socjalistyczną Marią Juszkiewiczową, która nie zgadzała się na rozwód. Tymczasem Aleksandra urodziła dwie córki: Wandę (1918) i Jadwigę (1920). Dopiero w 1921 roku – po śmierci Marii – para wzięła ślub i Piłsudscy zamieszkali całą rodziną w Belwederze. Aleksandra Piłsudska doskonale odnalazła się w nowej roli. Dzięki swojej pozycji mogła wspierać inicjatywy zawsze bliskie jej sercu, między innymi działalność na rzecz praw kobiet i dzieci oraz kobiece organizacje wojskowe.

Karolina Dzimira-Zarzycka

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Bomby w koszyku. Michalina Mościcka, czyli pierwsza dama idealna

Czterech premierów napada na pociąg. Akcja pod Bezdanami 28 września 1908 roku

Tryumf wolnego słowa. Klisza winiety „Robotnika” z 31 grudnia 1899 roku, należąca do Józefa Piłsudskiego, ze zbiorów Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi

Zemsta Wandy Krahelskiej, czyli zamach na rosyjskiego generała