Piotr Zaremba

pierwszy prezydent w polskim Szczecinie

W 1945 roku nastąpiła zmiana przynależności państwowej Pomorza Zachodniego, co jednak nie przesądziło o losie Szczecina, gdzie zbiegały się interesy polskie, niemieckie i radzieckie. Istotną rolę w tworzeniu i utrwaleniu polskiej administracji w Szczecinie odegrał Piotr Zaremba, który związał swój los z miastem.

Przed wojną jako inżynier dróg i mostów pracował w Wydziale Technicznym Zarządu Miejskiego w Poznaniu. Wtedy też udało mu się nawiązać pierwsze kontakty ze środowiskiem  hallerczyków i poznańską endecją, czego efektem było zapoczątkowanie studiów nad przejęciem przez Polskę ujścia Odry wraz ze Szczecinem. W tym celu zaczął prenumerować szczeciński periodyk „Pommersche Zeitung”, a w 1942 roku odwiedził Szczecin. W lutym 1945 roku zgłosił się do Stanisława Szenica - Pełnomocnika Komitetu Ekonomicznego przy Radzie Ministrów, przygotowującego grupy operacyjne na teren województwa poznańskiego. Zadaniem grup było organizowanie życia polskiego na przejmowanych przez Polskę Ziemiach Zachodnich, w tym powoływanie administracji państwowej i samorządowej. Zaremba po rozmowie z Szenicem wypełnił ankietę, w której pozytywnie odniósł się do możliwości przyjazdu na przyłączone do Polski rejony (wpisał: „Gdańsk bądź inny port, np. Szczecin”).

Pocztówka z faksymile meldunku tymczasowego prezydenta Szczecina Piotra Zaremby o wciągnięciu flagi polskiej na gmachu Urzędu Pełnomocnika Rządu RP w Szczecinie, 1945; Muzeum Narodowe w Szczecinie

Początkowo miał zająć się osiedlaniem Piły, jednakże w dniu 27 kwietnia 1945 roku kapitan Wiktor Jaśkiewicz, Zastępca Pełnomocnika Rządu R.P. przy 1 Froncie Białoruskim - po odebraniu depeszy radiotelegraficznej od Leonarda Borkowicza, Pełnomocnika Rządu na Pomorze Zachodnie z informacją o zdobyciu Szczecina przez wojska radzieckie - mianował go prezydentem Szczecina. Do dawnej stolicy prowincji pomorskiej Piotr Zaremba przybył 28 kwietnia 1945 roku, formalnie przejmując władzę cywilną i administracyjną z rąk radzieckiego Komendanta Wojennego Szczecina, pułkownika Aleksandra Fiedotowa. Faktyczne urzędowanie rozpoczął jednak dwa dni później, z chwilą wciągnięcia polskiej flagi na maszt gmachu dawnej rejencji na Hakenterrasse (obecnie Wały Chrobrego).

Plakat informujący o przejęciu Szczecina przez władze polskie, 7 lipca 1945; Archiwum Państwowe w Szczecinie

Sprawowanie kontroli nad całym miastem nie było dla nowego prezydenta łatwe. Przede wszystkim brakowało ludzi. W tym czasie w Szczecinie pozostawało około 6 tysięcy Niemców, podczas gdy Polaków tylko około 200. Codziennie wybuchało kilkadziesiąt pożarów wzniecanych przez niemieckich dywersantów, były też ogromne problemy ze zdobywaniem żywności. Sytuację utrudniało stacjonowanie wojsk radzieckich. Jako że najważniejszym zadaniem dla powstającej administracji było skupienie jak największej liczby Polaków, Zaremba rozpoczął swoją działalność od apelu o pozostanie w mieście Polaków wracających z Niemiec. Pomyślnie rozwijająca się organizacja władz polskich w Szczecinie uległa w pewnym momencie zahamowaniu. Z powodu braku jednoznacznych decyzji co do przynależności politycznej Szczecina zaistniała konieczność ewakuacji miasta. W dniu 3 lipca 1945 roku w efekcie zabiegów dyplomatycznych Piotr Zaremba został wezwany do Kwatery Głównej Wojsk Radzieckich w Berlinie i poinformowany przez marszałka Gieorgija Żukowa o decyzji przekazania miasta władzom polskim.

Piotr Zaremba (1910–1993), pierwszy polski prezydent Szczecina, 1969; licencja CC, Wikimedia Commons

Oficjalna uroczystość odbyła się 5 lipca 1945 roku o godzinie 18 w gmachu obecnego Urzędu Miejskiego Szczecina. W spotkaniu obok Piotra Zaremby i jego zastępców uczestniczyli między innymi Aleksander Fiedotow oraz przedstawiciele niemieckiej administracji na czele z burmistrzem Erichem Wiesnerem. Było to jedyne na ziemiach zachodnich symboliczne przejęcie władzy od niemieckiego zarządu. Piotr Zaremba pełnił funkcję prezydenta Szczecina do 1950 roku i podjął w tym czasie wiele ważnych decyzji dotyczących odbudowy miasta, między innymi o budowie równolegle do Odry tak zwanej „Arterii Nadodrzańskiej”.

 

Anna Lew-Machniak

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
HELIODOR SZTARK. POLSKI KONSUL W NIEMIECKIM SZCZECINIE
Duma Stettina. Rzeźba Sediny ze zbiorów Muzeum Narodowego Szczecinie
POLSKI SYMBOL. HISTORIA GODŁA Z KONSULATU RP W SZCZECINIE Z MUZEUM NARODOWEGO W SZCZECINIE
PIERWSZY SEKRETARZ POTAJEMNIE NAGRANY. Wizyta Edwarda Gierka w Szczecinie w 1971 r.
Szczecin woj. zachodniopomorskie
SYMBOL „KRWAWIĄCEJ GRANICY”. KAMIEŃ WERSALSKI ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO w SZCZECINIE
IKONA SZCZECINA. MOZAIKA Z ZAKŁADU ODZIEŻOWEGO „ODRA” W MUZEUM NARODOWym W SZCZECINIE
„Najważniejsze zdarzenie sezonu politycznego i artystycznego”. „Polnische Kunst", czyli wystawa sztuki polskiej w przedwojennym Szczecinie
SZCZECIŃSKI PIWOWAR. TABLICA REKLAMOWA BROWARU BOHRISCH BRAUEREI ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO W SZCZECINIE
SPLENDOR DAWNEGO SZCZECINA. KUBEŁEK DO CHŁODZENIA SZAMPANA ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO W SZCZECINIE