Nielegalna kandydatura Marii Dulębianki,

czyli walka o prawa wyborcze kobiet na wszelkie sposoby

Choć prawa wyborcze przyznano Polkom w 1918 roku, to Maria Dulębianka wystartowała w wyborach do sejmu już dziesięć lat wcześniej. Jak to było możliwe?

Na początku XX wieku coraz więcej Polek głośno mówiło o konieczności przyznania kobietom praw wyborczych. Zawiązywały stowarzyszenia, wydawały czasopisma i broszury, prowadziły agitację. Gdy w 1908 roku w zaborze austriackim zbliżały się wybory do galicyjskiego sejmu, lwowskie działaczki postanowiły działać. Ich pomysł był prosty, ale dość spektakularny. Chciały wykorzystać pewną lukę prawną.

Fotografia Marii Dulębianki ― działaczki społecznej, feministki, malarki, pisarki, ok. 1887, zakład fotograficzny Kostka i Mulert, Muzeum Narodowe w Warszawie, licencja CC BY, źródło: Cyfrowe MNW

„Wzięłyśmy do ręki ustawę, która mówi o wyborach sejmowych i znalazłyśmy tam różne rzeczy. […] nigdzie nie jest powiedziane, że kobiety nie mogą być do Sejmu wybierane. Jest wyliczone, że nie mogą głosować ani być wybieranymi ci, którzy np. byli sądownie karani za jakieś występki, a o kobietach nie ma mowy. Widać, że ci, którzy tę ustawę pisali, ani nie pomyśleli, że kobiety mogłyby kiedyś upomnieć się o swoje prawa” ― tłumaczyła jedna z zaangażowanych kobiet na łamach lwowskiego czasopisma „Zorza Ojczysta” (1908).

Maria Dulębianka, Polityczne stanowisko kobiety, strona tytułowa, Warszawa 1908, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Działaczki stworzyły Komitet Równouprawniania Kobiet i wystawiły jako kandydatkę Marię Dulębiankę, zasłużoną aktywistkę społeczną i polityczną. Oczywiście nie sądziły, że uda im się obejść w ten sposób system i wprowadzić do sejmu posłankę. Chciały zwrócić uwagę opinii publicznej na kwestię przyznania im praw wyborczych.

Maria Dulębianka, Portret Marii Konopnickiej, przed 1896, Muzeum Narodowe w Warszawie, licencja CC BY, źródło: Cyfrowe MNW

Kandydatura Dulębianki była więc rodzajem happeningu. Komitet wyborczy stanął jednak na wysokości zadania i przeprowadził prawdziwą kampanię wyborczą. Pod koniec lutego ― jak relacjonowała wspomniana gazeta ― „pojawiły się po raz pierwszy od kiedy Lwów Lwowem afisze, czyli drukowane ogłoszenia, wzywające do głosowania przy wyborach na kobietę, p. Marię Dulębiankę, i zapraszające na zgromadzenie przedwyborcze, na którym ona wygłosi mowę kandydacką”.

Na lwowskim wiecu kandydatka zaprezentowała swój program wyborczy. Nie ograniczyła się do agitowania za równouprawnieniem płci, ale rzetelnie zaprezentowała swoje postulaty (do najważniejszych należały działania na rzecz polskiej niepodległości oraz podjęcie współpracy polsko-ukraińskiej). Kandydaturę Dulębianki poparło Polskie Stronnictwo Ludowe oraz Koło Oświatowe Postępowych Kobiet. Mimo że jej nazwisko formalnie zostało usunięte z listy wyborczej, zagłosowano na nią aż 511 razy!

Portret Marii Dulębianki, przed 1908, licencja PD, źródło: Wikimedia Commons

Zanim lwowska kandydatka zaangażowała się w politykę, studiowała malarstwo w Wiedniu, Warszawie i Paryżu (w tym okresie zaprzyjaźniła się z Anną Bilińską). Mimo początkowych sukcesów artystycznych, z czasem poświęciła się działalności społecznej. Prawdopodobnie na ukształtowanie jej poglądów miała wpływ starsza o dziewiętnaście lat pisarka Maria Konopnicka, z którą Dulębianka związała ponad dwie dekady swojego życia. Wspólnie mieszkały i podróżowały, a malarka z oddaniem opiekowała się umierającą towarzyszką.

 „Na Posterunku” nr 4, maj 1919, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Maria Dulębianka doczekała zarówno przyznania Polkom praw wyborczych (28 listopada 1918 roku), jak i wyborów parlamentarnych, w których po raz pierwszy mogły kandydować kobiety (26 stycznia 1919 roku). Zmarła jednak niedługo później, 7 marca 1919 roku w wieku 58 lat. Zaraziła się tyfusem, gdy jako jedna ze specjalnych wysłanniczek badała sytuację polskich jeńców wojennych ― ofiar konfliktu polsko-ukraińskiego.

Karolina Dzimira-Zarzycka

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Rentgen, auto i dynamo. Maria Skłodowska-Curie rusza na wojnę
„Moje chęci są zuchwałe”. Antonina Leśniewska otwiera pierwszą żeńską aptekę w Petersburgu

Polska jest kobietą. Działalność dobroczynna kobiet w czasie I wojny światowej na fotografiach Stanisława Nofoka-Sowińskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie

Dziewczyny na wartę! Aleksandra Zagórska formuje we Lwowie Ochotniczą Legię Kobiet

Maria Wittek. Nasz człowiek w Kijowie

Kobiety Niepodległości. Fotografia żołnierek Ochotniczej Legii Kobiet w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego
Rita Gorgon. Wróg publiczny z II RP
Młodopolska Muza i obiekt nieszczęśliwej miłości. Portret Marii Raczyńskiej Witolda Wojtkiewicza w Muzeum Narodowym w Kielcach