Portretowali ją wybitni polscy malarze początku XX wieku, utwory z myślą o niej pisali współcześni jej dramaturdzy i poeci awangardowi. Irena Solska to niekwestionowana gwiazda scen teatralnych, jedna z ulubionych aktorek Krakowa i Lwowa. Nie bała się zrywać ze swoim emploi, była otwarta na wyzwania artystyczne epoki.
Wybitna aktorka i reżyserka znana jako Irena Solska z domu nazywała się Karolina Flora Poświk. W dzieciństwie pod kierunkiem matki uczyła się rysunku i malarstwa. Talent plastyczny pomógł jej później w tworzeniu postaci, które grała na scenie. Dbała o wszelkie detale, także na poziomie wizualnym: upięcie włosów, krój i barwy kostiumu.
Irena Solska jako Ofelia w Śmierci Ofelii Stanisława Wyspiańskiego, 1909, Teatr Miejski w Krakowie, fot. Józef Sebald, źródło: Wikipedia Commons
Lekcje aktorstwa zaczęła pobierać w tajemnicy przed rodziną. Z powodzeniem zadebiutowała w Łodzi w 1896 roku. Przez wiele lat była związana z Teatrem Miejskim w Krakowie – występowała tam z przerwami w latach 1896–1919. Na ten okres przypadło kierownictwo wybitnych dyrektorów, którzy umożliwili Solskiej (to nazwisko przyjęła po pierwszym mężu, wybitnym aktorze Ludwiku Solskim) wszechstronny rozwój.
Irena Solska jako Jempsar w sztuce Castus Joseph Szymona Szymonowica, 1914, Teatr Miejski w Krakowie, fot. Józef Kuczyński, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa źródło: Cyfrowy Thesaurus
Pierwsze prawdziwe sukcesy zaczęła jednak odnosić we Lwowie, gdzie występowała w latach 1900–1905. Poza wielkim talentem, „wyczuciem symbolu” i znakomitą dykcją, zwracała też uwagę niezwykle oryginalną urodą. Charakteryzowała się szczupłą sylwetką, bujnymi rudymi włosami i bladą cerą. Świetnie wypadała w rolach eterycznych lub tajemniczych postaci, ale nie stroniła od wyrazistych wcieleń dramatycznych i komediowych, w których doskonale się sprawdzała. Jedną z jej popisowych ról stała się Rachela w Weselu. Była chętnie portretowana przez Stanisława Ignacego Witkiewicza, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego czy Zbigniewa Pronaszkę. Współcześni autorzy pisali dramaty z myślą o niej.
Leon Wyczółkowski, Irena Solska, 1899, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, Wikipedia Commons
Działalność artystyczna Solskiej wybiegała poza ramy twórczości Młodej Polski, której symbolem się stała. Pociągały ją eksperymenty artystyczne. Chętnie więc zgadzała się na udział w wieczorach poetyckich (tak zwanych poezowieczorach) organizowanych przez futurystów, którzy postulowali zerwanie z tradycją i wprowadzenie nowoczesności do literatury. Solska recytowała ich wiersze, wywołując albo wielki aplauz, albo oburzenie. Podczas jednego z awangardowych wieczorów na scenie Teatru Miejskiego w Krakowie w 1921 roku Solska recytowała wiersz Moskwa Stanisława Młodożeńca, składający się głównie z wyrazów „to”, „tu” i „tam”. Pokaz zakończył się bójką widzów. Aktorka uświetniła swą recytacją wiele poezowieczorów w Krakowie, Warszawie i Łodzi.
Stanisław Wyspiański, Irena Solska, 1904, Muzeum Narodowe w Poznaniu, licencja PD, Wikipedia Commons
Od 1919 roku Solska mieszkała w Warszawie. Tu w 1932 roku założyła Teatr imienia Stefana Żeromskiego, który był otwarty na twórcze eksperymenty. Solska występowała na tej scenie jako aktorka, poza tym również reżyserowała. Nawiązała współpracę z Szymonem i Heleną Syrkusami, twórcami awangardowych projektów architektonicznych. Ze względu na zbyt śmiałą wymowę społeczną spektakli cofnięto dotacje dla teatru. W efekcie działał on tylko dwa sezony.
Ostatnią rolą Solskiej na scenie była Wdowa w Balladynie wystawionej w 1938 roku w Teatrze Narodowym. Gdy wybuchła wojna, aktorka recytowała w bunkrach i piwnicach podczas tajnych spotkań, między innymi w czasie Powstania Warszawskiego. Postępująca choroba Parkinsona nie pozwoliła jej po wojnie wrócić na scenę.
Karolina Czerska
.
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
.jpg){kind=link}
