Afroamerykańskie rytmy w Paryżu dwudziestolecia międzywojennego

"Jazz" Tadeusza Makowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie

Cztery kukiełkowate postacie jazzmenów wyginają się w rytm muzyki; ich ciała, nakrycia głowy oraz instrumenty tworzą plątaninę zgeometryzowanych brył. Szerokie wargi i nosy muzyków ukazane zostały w uproszczony sposób, nadający ich twarzom charakter afrykańskich masek. Jazzowy koncert jawi się w tym ujęciu jako egzotyczny, magiczny rytuał.

 

Jazz, charakteryzujący się dowolnością interpretacyjną i tendencją do improwizacji, rzeczywiście miał swoje korzenie w zachodnioafrykańskich religijnych tańcach obrzędowych. Ten gatunek muzyki powstał w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku, a jego początki najczęściej wiąże się z czarnoskórymi mieszkańcami Nowego Orleanu. Francja poznała jazz za pośrednictwem amerykańskich żołnierzy w czasie I wojny światowej. W latach dwudziestych jego popularność znacznie tam wzrosła, a wykonywany był głównie w nocnych klubach artystycznych dzielnic Montmartre i Montparnasse.

Tadeusz Makowski, Jazz, 1929, Muzeum Narodowe w Warszawie, źródło: cyfrowe MNW

Paryż przełomu wieków był stolicą europejskiej sztuki nowoczesnej, zatem przyciągał artystów, także plastyków ― działali tam liczni przybysze z Europy Środkowej oraz Żydzi. Tworzyli oni środowisko zwane École de Paris (fr. szkoła paryska), do którego zaliczał się także Tadeusz Makowski, autor obrazu Jazz (1929). W końcu XIX i pierwszych dekadach XX wieku w Paryżu żyło wielu Polaków, a wśród nich zarówno twórcy, jak i odbiorcy dzieł sztuki, mecenasi. Środowisko polskie w stolicy Francji miało długą tradycję: było budowane od czasów Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym. W pierwszej połowie XX wieku przez Paryż przewinęło się 600 polskich artystów, którzy tworzyli tam polskie stowarzyszenia literacko-artystyczne, organizowali wystawy, wydawali czasopisma. W 1924 roku powstała paryska filia krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Niektórzy artyści przybywali do Paryża na krótko, inni pozostawali na długie lata, nawet do końca życia. Do tej ostatniej grupy należał Makowski.

Tadeusz Makowski (1882–1932), członek Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu, kształcił się w Krakowie, który opuścił w 1908 roku. Początkowo zainteresowany symbolizmem, pod wpływem kubizmu zaczął stosować zgeometryzowane, uproszczone formy. Motywy muzyczne pojawiały się w wielu obrazach Makowskiego ― artysta zresztą sam grywał na gitarze i skrzypcach. Obraz Jazz z 1929 roku wydaje się tętnić rytmem: kompozycja jest dynamiczna, stłoczona, wielokierunkowa. Dzieło przypomina nieco dziecięcy rysunek, ze względu na syntetyczność ujęć i infantylną stylistykę. To cechy charakterystyczne twórczości Makowskiego z lat międzywojennych; jego obrazy nie były niepokojące i ponure (jak niektóre dzieła dwudziestowiecznych ekspresjonistów), ale raczej tryskały pozytywną energią.

Za życia Tadeusz Makowski sprzedał do polskich zbiorów tylko jeden obraz (Kapela dziecięca, 1922, MNW). Większość dorobku Makowskiego została zakupiona od jego spadkobierców po ponad dwudziestu latach od śmierci artysty przez Muzeum Narodowe w Warszawie. W tej właśnie kolekcji znajduje się dziś także obraz Jazz ― obraz, który w syntetycznej formie prezentuje nam początki popularności jednego z kluczowych ― zdaniem współczesnych melomanów ― gatunków muzycznych.

Magdalena Łanuszka

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Moda, sztuka i samoloty. Zbyt krótka kariera Janiny Dłuskiej
Anna Bilińska, wieża Eiffla i Autoportret z paletą z Muzeum Narodowego w Krakowie
Piękny trzydziestoletni, czyli "Portret Ignacego Potockiego" Anny Rajeckiej z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Polski sukces w Paryżu! "Pory roku" Zofii Stryjeńskiej ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
Pierścień w Bałtyku. Projekt witraża "Zaślubiny Polski z morzem" Małgorzaty Łady-Maciągowej z Muzeum Regionalnego w Siedlcach
Skumbria po turecku, majonez z raków i Meringues a la Chantilly, czyli hity kart dań na polskich transatlantykach ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni
Kim właściwie była ta piękna pani? Autoportret w świetle księżyca Meli Muter z Muzeum Uniwersyteckiego w Toruniu