Król w stroju koronacyjnym

Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego pędzla Marcella Bacciarellego w Zamku Królewskim w Warszawie

Koronacja królewska miała charakter sakralny ― tradycyjny strój koronacyjny miał zatem formę szat liturgicznych. Również Stanisław August Poniatowski w takich właśnie szatach wystąpił podczas samego obrzędu koronacji, który odbył się w kolegiacie św. Jana w Warszawie 25 listopada 1764 r. Natychmiast jednak po uroczystościach kościelnych przebrał się w świecki strój koronacyjny, w którym już oficjalnie się zaprezentował. Ku zgorszeniu wielu współczesnych, nie był to strój polski, lecz zachodnioeuropejski.

 

Strój koronacyjny Stanisława Augusta Poniatowskiego był w stylu francuskim (kaftan, kamizelka, krótkie spodnie, pończochy), jednak zapewne ze względu na kryzę pod szyją (której nie ma na portrecie Bacciarellego) niektórzy współcześni określali go jako strój hiszpański. Stanisław August Poniatowski, kosmopolita i człowiek Oświecenia, był niechętny tradycjom sarmackim. Podczas sejmu elekcyjnego pojawiła się koncepcja, by w pactach conventach znalazł się zapis zobowiązujący króla do noszenia polskiego stroju ― wówczas Poniatowski wystarał się o opinie lekarzy zaświadczające, że strój polski, wymagający podgolenia głowy, zagrażałby królewskiemu zdrowiu! Zapis ten zatem ostatecznie się nie pojawił; natomiast znalazła się w pactach conventach zgoda na przeniesienie koronacji z Krakowa do Warszawy.

Marcello Bacciarelli, Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, 1764, Zamek Królewski w Warszawie, licencja PD,  Wikimedia Commons

Pierwotny portret Poniatowskiego w stroju koronacyjnym namalował Krzysztof Józef Werner, ale nie było to dzieło najwyższej klasy artystycznej. Ostatecznie król zamówił nowy portret u Marcella Bacciarellego, który namalował go w latach 1768‒1771 do Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie. Stanisław August Poniatowski ukazany został w pozie zbliżonej do Apolla Belwederskiego (czyli słynnej antycznej rzeźby przechowywanej w Muzeach Watykańskich), z kolumną i kotarą w tle ― to typowe elementy europejskich nowożytnych portretów reprezentacyjnych, szczególnie królewskich. Król udekorowany jest Orderem Orła Białego, pod łańcuchem jednak widoczny jest drugi order na pomarańczowej wstędze, to pruski Order Orła Czarnego. Dłoń opiera na regimencie ― symbolu władzy wojskowej. Czerwony, obszyty futrem gronostajowym płaszcz, zdobiony jest złotymi orłami w koronie; korona, berło oraz jabłko leżą na poduszce obok króla. Te regalia pozostają niezidentyfikowane ― korona w tej formie nie odpowiada żadnej z pięciu koron przechowywanych w XVIII w. w Skarbcu Koronnym. Natomiast widoczny u boku króla miecz z głowicą w kształcie głowy orła był rzeczywiście wykonany na koronację Poniatowskiego. Obecnie przechowywany jest w Zamku Królewskim w Warszawie, podobnie jak sam obraz.

Marcello Bacciarelli, Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, replika, ok. 1790, Muzeum Narodowe w Krakowie, źródło: Kultura Małopolska

Zachowane repliki autorskie tego słynnego portretu (czyli dzieła uznawane za namalowane przez Bacciarellego) znajdują się dzisiaj w Muzeum Narodowym w Poznaniu (jedna wersja, bez łańcucha Orderu Orła Białego, należy do Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; druga, w nieco szerszym ujęciu, znajduje się w oddziale tegoż muzeum, w Gołuchowie), w Muzeum Lubelskim w Lublinie (wersja bez łańcucha Orderu Orła Białego), w Muzeum Narodowym w Krakowie (ujęcie do kolan), oraz w prywatnej kolekcji we Włoszech. Powstało także co najmniej kilkanaście kopii warsztatowych (czyli namalowanych przez innych artystów, działających w Malarni Królewskiej Bacciarellego); ponadto dalsze kopie wykonywane były w XIX i XX w. 

Magdalena Łanuszka

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Warszawa woj. mazowieckie
Wirtuoz ukazany jako wódz. Portret Michała Kazimierza Ogińskiego Anny Rosiny Matthieu w Muzeum Historycznym w Sanoku
Pogrzebowy gryf podlaskiego magnata. Podstawka pod trumnę Jana Klemensa Branickiego w Muzeum Narodowym w Krakowie
Spektakularna śmierć księcia Józefa Poniatowskiego Kopie obrazu Horacego Verneta w zbiorach polskich oraz zaskakujące dzieje oryginału
Biała Dama, czyli duch z obrazu. Portret Teofili z Działyńskich w Zamku w Kórniku
ŁAZIENKI REZYDENCJĄ ROMANOWÓW. PORTRET Aleksander I na tle Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich
Nieukończony atlas Polski. Herman Karol Perthées i jego "Mappy szczegulne..."
Piękną nigdy nie byłam, ale często bywałam ładną. Portret Izabeli Czartoryskiej w Muzuem Narodowym w Krakowie
Collegium Nobilium. Odrodzenie polskiej edukacji