POLSKA Z ŁASKI BOGA WOJNY

OBRAZ Marcella Bacciarellego NADANIE KONSTYTUCJI KSIĘSTWU WARSZAWSKIEMU PRZEZ NAPOLEONA w Muzeum Narodowym w Warszawie

Konstytucja Księstwa Warszawskiego wprowadzała nową jakość w politycznych dziejach Polski, stając się powodem wielu kontrowersji. Akceptacja tej sytuacji opierała się jednak na silnej wierze w przyszłe militarne zwycięstwa Napoleona, mające przywrócić przedrozbiorowe granice.

Konstytucja Księstwa Warszawskiego nie była jedynie zbiorem ogólnych zasad ustrojowych, ale dokumentem fundującym byt tego państwa, które w opinii współczesnych uchodziło za „wskrzeszoną” przez Napoleona Polskę. Różnic z przedrozbiorową Rzecząpospolitą było jednak wiele, poczynając chociażby od zajmowanego terytorium, które obejmowało początkowo (do 1809 r.) jedynie ziemie II i III zaboru pruskiego, a później jeszcze II zaboru austriackiego. Pod względem rozwiązań polityczno-społecznych Księstwo także było tworem całkowicie nowym, przejmującym napoleoński model funkcjonowania: z rozbudowaną i scentralizowaną biurokracją, silną władzą rządową, francuskim kodeksem prawa cywilnego, wolnością osobistą chłopów itd. Zasady ustroju budziły kontrowersje wśród wielu, doprowadzając do opozycyjnych wystąpień wobec rządzących. Nikogo nie satysfakcjonowały również granice Księstwa, jednak społeczeństwo żywiło nadzieję na ich znaczne poszerzenie w niedalekiej przyszłości (możliwość tę wiązano ze skutkami spodziewanej wojny z Rosją; zajęła ona najznaczniejszy obszar Rzeczypospolitej, stanowiący zwarty pas jej zachodnich guberni). Wiara w tymczasowy charakter Księstwa była istotnym czynnikiem legitymizacji napoleońskiego systemu, który mógł dzięki temu normalnie się rozwijać na przestrzeni kilku lat swojego istnienia.

Nadanie Konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona, 1811, Muzeum Narodowe w Warszawie, źródło: cyfrowe MNW

Obraz Marcella Bacciarellego Napoleon nadający konstytucję Księstwu Warszawskiemu (oryginał nie zachował się, pozostało jednak studium w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie) stanowił wyraz tej wiary w „polskość” Księstwa. Uzupełniał on cykl olejnych scen z dziejów Polski (pędzla tego samego malarza), które powstały jeszcze za czasów Stanisława Augusta i po dziś dzień wiszą w Sali Rycerskiej warszawskiego Zamku. Powodem stworzenia tego konkretnego obrazu był zwyczaj Napoleona: konfiskata wybranych dzieł sztuki, które napotkał na swym wojennym szlaku. Po pobycie w Warszawie w 1806 r. zdecydował się zabrać do Paryża kilka obiektów, w tym Hołd Pruski z Sali Rycerskiej. Zaszła więc potrzeba uzupełnienia pustego miejsca – zamiast wstawiać kopię, zdecydowano się zawiesić obraz ukazujący początek Księstwa Warszawskiego, czyli moment nadania konstytucji w Dreźnie 22 lipca 1807 r. Malarz uwiecznił na płótnie ceremonię przekazania tego dokumentu osobiście przez cesarza Francuzów na ręce kilkuosobowej polskiej delegacji z dawnym marszałkiem Sejmu Wielkiego Stanisławem Małachowskim (postać kłaniająca się Napoleonowi) na czele, a liczącej w swym gronie m.in. Stanisława Kostkę Potockiego i Józefa Wybickiego (sportretowani po prawej stronie). Nie jest to jednak kronikarskie odwzorowanie tamtego wydarzenia. Faktycznie – to Napoleon nadał Polakom konstytucję (sam złożył pod nią swój podpis), a polscy delegaci byli wówczas w Dreźnie. Problem jednak w tym, że nigdy nie doszło do oficjalnej uroczystości przekazania, jak chciał Bacciarelli. Była to więc wyimaginowana scena, swego rodzaju symbol przekazujący prawdę o genezie polskiej „wskrzeszonej” państwowości – o tym, że ta ostatnia opierała się na łasce Napoleona, który z wyżyn swojego majestatu (cesarz został ukazany przez Bacciarellego na tronie, ustawionym na piedestale) zlitował się nad narodem bez państwa. Taki przekaz miał umacniać Polaków w wierności wobec cesarza Francuzów.

 

Mikołaj Getka-Kenig

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Warszawa woj. mazowieckie
WŁODARZ NOWOCZESNEJ STOLICY. PORTRET PREZYDENTA WARSZAWY KAROLA WOYDY w Muzeum Warszawy
KIEDY WYSTAWY BYŁY CZYMŚ NOWYM. WIDOK WARSZAWSKIEJ WYSTAWY SZTUK PIĘKNYCH  z 1828 roku Wincentego Kasprzyckiego w Muzeum Narodowym w Warszawie
FARMAZON W PEŁNEJ KRASIE. "PORTRET LUDWIKA OSIŃSKIEGO" Antoniego Brodowskiego w MUZEUM NARODOWyM W WARSZAWIE
ŁAZIENKI REZYDENCJĄ ROMANOWÓW. PORTRET Aleksander I na tle Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich
Król w stroju koronacyjnym. Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego pędzla Marcella Bacciarellego w Zamku Królewskim w Warszawie
PODARUNEK KSIĘCIA WARSZAWSKIEGO. TABAKIERA FRYDERYKA AUGUSTA W MUZEUM UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO