Góry Olbrzymie w fabrycznej hali

Panorama Karkonoszy Adolfa Dresslera ze zbiorów Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze

Profesor Adolf Dressler malował ulubione Karkonosze o różnych porach roku – od wiosny do jesieni. Pod koniec XIX wieku był prawdziwym propagatorem krajobrazu górskiego. Przełamał manierę ukazywania pejzażu gdzieś w wielkomiejskiej, zamkniętej pracowni, z dala od środowiska naturalnego. Od tego czasu śląscy artyści zaczęli tworzyć zupełnie inaczej niż dotychczas. Sztuka zbliżyła się do natury jak jeszcze nigdy dotąd.

 

Malarstwo Adolfa Dresslera (1833–1881), wrocławianina z urodzenia, artysty z powołania, było wcieleniem ducha sztuki akademickiej. Początkowo tworzył sceny rodzajowe, ukazując je na tle architektury. Jednak jego bogata twórczość zaowocowała przede wszystkim nastrojowymi, malowanymi w bezpośrednim kontakcie z przyrodą pejzażami.

Adolf Dressler, Szkic do Panoramy Karkonoszy, 1879, płótno, olej, 130 x 340 centymetrów, Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze, AH 4714

Skupiony na obserwacji zjawisk przyrody Dressler nie bez przyczyny zwany był pierwszym malarzem Karkonoszy. Oczarowały go. Drobiazgowo oddawał gry światła i detale. Jeździł do podgórskich wsi: Zachełmia, a potem do Przesieki, gdzie zatrzymywał się w gospodzie „Lindenschänke”, znanej po wojnie jako „Bar pod lipami”, w której na ścianach wisiało wiele tworzonych z natury obrazów mistrza i jego uczniów. Unikał malowania w wyższych partiach gór, zwykle ujmując szczyty z niższej perspektywy. Pozostawił po sobie pokaźną liczbę tek ze studiami powstającymi podczas wędrówek po Karkonoszach: z Przesieki (Hain), Kowar (Schmiedeberg), Bukowca (Buchwald), Karpacza (Krummhübel), Zachełmia (Saalberg) i Jagniątkowa (Agnetendorf).

Adolf Dressler, Malarz w plenerze, 1854, płótno, olej, Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze, MJG AH 2309

Zapoczątkował regularne wyjazdy, które miały na celu bezpośrednie studia w plenerze oraz położył we Wrocławiu podwaliny pod szkołę śląskiego pejzażu malowanego z natury. Artyści pobierający u niego nauki pozostali wierni pracy plenerowej. Byli to: Gertrud Staats, Erich Kubierschky, Gustav Olbricht, Wilhelm Krauss czy ulubiony uczeń Dresslera – Georg Müller-Breslau.

Adolf Dressler, Na skraju lasu, druga połowa XIX wieku, płótno, olej, 68 x 78 centymetrów, Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze, MJG AH 7674

Najbardziej znany obraz Dresslera, zachowany w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, to znacznych wymiarów – 321 x 109 centymetrów – olejny, wykonany na płótnie, szkic do monumentalnej panoramy Karkonoszy. Obraz ukazuje majestatyczne góry w ciepłym świetle letniego popołudnia. Celem artysty było nie tylko pokazanie piękna pasma górskiego, ale i oddanie w neoromantycznej manierze topografii terenu. Na obrazie zostały zaakcentowane wizerunki Jeleniej Góry i Cieplic przedstawionych na tle Gór Kaczawskich, Zamku Chojnik oraz Gór Sokolich, Kowarskiego Grzbietu, Grabowca, Śnieżki, Małego Szyszaka, Śląskich Kamieni, Śmielca z Czarnym Kotłem Jagniątkowskim, Wielkiego Szyszaka, Śnieżnych Kotłów aż po Szrenicę.

Portret Adolfa Dresslera, „Wanderer im Risengebirge”, 1 VI 1886, nr 50, domena publiczna, źródło: DiFMOE

Właściwa, wielka panorama, namalowana w latach 1880–1881 w hali fabrycznej, była eksponowana na Wystawie Rzemiosła i Przemysłu we Wrocławiu. Miała ogromne rozmiary: prostokąta o bokach 20 x 7 metrów i początkowo została wystawiona w specjalnie wybudowanej na ten cel, sztucznie skonstruowanej przestrzeni imitującej krajobraz górski. Iluzję rzeczywistego widoku współkreowała ekspozycja natury urządzona z użyciem skał, świerków, kosodrzewiny, a nawet niewielkiego wodospadu. Podobne monumentalne dzieła dość często pojawiały się w europejskiej sztuce XIX wieku, a ich rozwinięciem były malarskie panoramy tworzone w formie dużego okręgu i prezentowane w specjalnie wzniesionych rotundach. Wśród nich poczesne miejsce zajmuje Panorama Racławicka znajdująca się we wrocławskim Muzeum Narodowym. Po zakończeniu wystawy obraz Dresslera nabył właściciel schroniska imienia Księcia Henryka położonego na wierzchowinie Karkonoszy, nad Wielkim Stawem. Schronisko w niewyjaśnionych okolicznościach spłonęło w nocy z 9 na 10 października 1946 roku. Wyobrażenie o wyglądzie wielkiej panoramy Karkonoszy daje nam szkic do niej, należący do Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze. Twórczość Dresslera w znaczący sposób odcisnęła się na karkonoskim malarstwie pejzażowym. Jak pisał znawca sztuki śląskiej, doktor Günther Grundmann: „Z wielką miłością ożywiał wszystko, co żyło w lesie, obok artystycznej postawy prezentował zainteresowanie botanika i zrozumienie leśnika oraz myśliwego. Zioła, trawy, kwiaty, paprocie, drzewa liściaste, iglaste, wypłukane kamienie, przeźroczysta woda, związane ze świeżością i radością leśnego piękna; pełnia światła i kontrastów barwnych była dla niego ciągle żywym źródłem przyjemności”.

Pamiątkowa płyta poświęcona Adolfowi Dresslerowi w Przesiece, pocztówka 1915, źródło: Polska org

Pamięć o Adolfie Dresslerze przetrwała pomimo przerwania ciągłości kulturowej na Dolnym Śląsku. W Przesiece na jednej ze skałek została umieszczona pamiątkowa płyta z napisem: „Adolfowi Dresslerowi 1833–1881 Malarzowi Przesieki”, znajdująca się w miejscu oryginalnej tablicy niemieckiej z inskrypcją o podobnej treści.

Przemysław Wiater

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Trzeba tylko otworzyć oczy, a usta otworzą się same. Szkic do olbrzymiego obrazu "Panorama Tatr" z Muzeum Narodowego w Krakowie

 

Malarska wizja bitwy o Sybin. Fragment "Panoramy Siedmiogrodzkiej" Jana Styki ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Łódź – miasto kominami podparte. Karta pocztowa (tak zwany gigant) z panoramą Łodzi przed 1914 rokiem ze zbiorów Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi

Święty Jerzy z Lubiechowej. Średniowieczne malowidła ścienne Gór i Pogórza Kaczawskiego

Karkonoski feniks – niezwykły pomnik niezwykłego literata. Pomnik nagrobny Carla Hauptmanna - eksponat Domu Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie, oddziale Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze

W Krainie Wygasłych Wulkanów. Romańskie i gotyckie malarstwo ścienne Gór Kaczawskich