„Jeśli nasza lekka kawaleria zdobywa twierdzę, będę musiał zwolnić saperów i kazać przetopić moje działa” – tak Napoleon Bonaparte zareagował, gdy dowiedział się o okolicznościach kapitulacji Szczecina w 1806 roku. Od tej pory niemalże przez siedem lat miasto znajdowało się we władaniu francuskim. W tym okresie obecni byli tutaj również Polacy, którzy okresowo zasilali szczeciński garnizon. Jeden ze śladów ich obecności stanowi szabla polska znajdująca się na wystawie stałej w Muzeum Narodowym w Szczecinie.
Pojawienie się armii francuskiej na Pomorzu Zachodnim wiąże się z kolejnymi zwycięskimi kampaniami wojsk Napoleona Bonapartego, który wówczas władał państwem nad Sekwaną. Spektakularne rozbicie armii pruskiej w dwóch równoległych bitwach – pod Jeną i Auerstedt 14 października 1806 roku sprawiło, iż armia francuska w szybkim tempie dotarła na Pomorze.
Basset, Wejście wojsk napoleońskich do Szczecina, źródło C. Domalski, Napoleoński Szczecin 1806–1813, Szczecin 2009, s. 48
29 października 1806 roku około 500 francuskich huzarów pod dowództwem znanego z odwagi i brawury generała brygady Antoine-Charles-Louisa de Lasalle’a dotarło pod Szczecin. Po przeciwnej stronie znajdowała się zaś sześciotysięczna załoga wsparta liczną artylerią pod dowództwem generała Friedricha Gisberta Wilhelma von Romberga.
Alphonse Lalauze, Kapitulacja pruskiego garnizonu Szczecina, źródło C. Domalski, Napoleoński Szczecin 1806–1813, Szczecin 2009, s. 49
Francuski dowódca rozkazał swoim żołnierzom rozpalić ogniska obozowe na dużej przestrzeni, co miało sugerować miejsce stacjonowania co najmniej korpusu wojska. Dodatkowo małe patrole miały poruszać się tam i z powrotem po to, aby stworzyć wrażenie przemarszów wielkiej liczby wojsk oraz poważnych prac oblężniczych. Rano Lasalle wystosował wezwanie do poddania się miasta, zagrażając jego zbombardowaniem. Romberg nie znając dokładnej liczebności wrogich sił, jak również mając w pamięci niedawne klęski Prus pod Jeną i Auerstedt, odpowiedział jeszcze tego samego wieczoru, podpisując akt kapitulacji.
Fragment głowni z wygrawerowanym napisem „Vivat Wolność Narodu R[ok]u 1807”, stal, 1806–1807, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, fot. A. Lew-Machniak
W ten sposób rozpoczęła się blisko kilkuletnia okupacja miasta przez wojska francuskie, zakończona w 1813 roku. W tym czasie przez Szczecin przewinęło się wiele oddziałów wojsk sprzymierzonych, wśród których znajdowali się również Polacy, pokładający w Napoleonie nadzieję na osłabienie państw zaborczych i odzyskanie niepodległości. Już pod koniec 1806 roku przez Szczecin przemaszerowała tak zwana Legia Północna, sformowana głównie z Polaków pod dowództwem generała Józefa Zajączka. Następnie została ona włączona do armii Księstwa Warszawskiego jako 5. i 6. pułk piechoty. Nie była to jedyna obecność Polaków w twierdzy szczecińskiej. Po zakończeniu wojny stanowili oni bowiem okresowo nawet jedną czwartą miejscowego garnizonu – przebywały tam między innymi 10. pułk piechoty oraz sztab 4. polskiego pułku strzelców konnych.
Rękojeść szabli, mosiądz, 1806–1807, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie, fot. A.Lew-Machniak
Jeden ze śladów ich obecności stanowi znajdująca się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie szabla będąca najprawdopodobniej własnością ochotnika polskiej gwardii honorowej towarzyszącej francuskiemu cesarzowi w kampanii 1806/1807 roku. Wykonana ze stali w charakterystycznym dla epoki stylu empire posiada mosiężny kabłąk rękojeści ozdobiony plastyczną lwią głową. Na uchwyt składają się również drewniane okładziny owinięte podwójnym drutem stalowym. Szablę niewątpliwie wyróżnia około osiemdziesięciocentymetrowa wklęsła głownia z wygrawerowanym na bruździe napisem: „Vivat Wolność Narodu R[ok]u 1807”, który odnosi się do utworzonego pod auspicjami Napoleona Bonapartego Księstwa Warszawskiego, będącego polityczną namiastką państwa polskiego. Ważny element stanowi również stalowa pochwa z dolnym obiciem, strzemiączkiem oraz ogniwkiem służącym do podwieszania. Eksponat ten nie tylko nawiązuje do okresu wojen napoleońskich, ale przede wszystkim do polskiej tradycji niepodległościowej XIX stulecia.
Anna Lew-Machniak
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU