Osiemnastowieczna sukieneczka przeznaczona dla figurki Dzieciątka Jezus to intrygujące ubranko. Powstała prawdopodobnie około lat 1760–1780. Pochodzi być może z klasztoru cysterskiego w Henrykowie. Uderzający kontrast między delikatnością złocistej tafty a sztywną podszewką z grubego woskowanego konopnego płótna oddaje istotę rokokowej mody: na zewnątrz elegancja, lekkość i wdzięk, od środka – dyscyplina i forma, poddanie ciała surowej kontroli stroju i etykiety.
Tradycja sporządzania tekstylnych szat dla otaczanych kultem kościelnym figur świętych sięga średniowiecza, podobnie jak zwyczaj obdarowywania kandydatek na zakonnicę figurką Dzieciątka jako symbolem niebiańskiego Oblubieńca. Obdarowane własnoręcznie szyły dla figurki sukienki. Możemy się domyślać, że kobietom wyrzekającym się macierzyństwa ta pobożna czynność przynosiła także psychologiczną satysfakcję jako swoisty substytut sporządzania niemowlęcej wyprawki.
Cosimo Rosselli, Adoracja Dzieciątka przez Matkę Boską, połowa XV wieku, tempera na desce, obraz prezentowany na wystawie stałej Sztuka europejska XV–XIX w., Muzeum Narodowe we Wrocławiu
„Kiedy zaś nadszedł jej czas, zdjęła buty i biały płaszcz, i welon, pozwalając spłynąć na ramiona złotym włosom. Przygotowała powijaki, które położyła obok na ziemi. Kiedy już była gotowa, uklękła i zaczęła się modlić. Gdy się tak modliła z uniesionymi rękoma, Dziecię nagle przyszło na świat, otoczone przez światłość tak jasną, że zupełnie przyćmiła drżący płomień świecy Józefa”. Ta piękna wizja Marii oczekującej rozwiązania, zapisana przez mistyczkę, świętą Brygidę Szwedzką po odbyciu pielgrzymki do Betlejem w 1370 roku, zainspirowała przedstawienia klęczącej Madonny adorującej nowo narodzone Dzieciątko i przyczyniła się do rozpowszechnienia jego kultu.
Malarz śląski, Dzieciątko Jezus, 1760, olej/płótno, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, licecja PD, dzięki uprzejmości muzeum
Na Śląsku powszechność kultu Dzieciątka wiązała się z rozwojem mistyki w kręgach cysterskich oraz popularnością woskowej figurki małego Jezusa z klasztornego kościoła Sióstr Karmelitanek na Małej Stranie w pobliskiej Pradze. Praskie Jezulátko posiadało imponującą garderobę.
Świadectwo kultu Dzieciątka Jezus na Śląsku, pochodzące być może z kręgu cysterek świdnickich, stanowi obraz figurki Dzieciątka w liliowej jedwabnej sukience zdobionej złocistą koronką i cenną broszą. Kunsztowny strój na nim przedstawiony zdradza wpływ aktualnej rokokowej mody w wyborze połyskliwej różowo-liliowej tafty oraz wysuwających się z rękawów sukienki delikatnych mankietów koszulki, które przypominają angażanty (dwu- lub trzywarstwowe falbaniaste mankiety z muślinu lub koronki) noszone przez ówczesne elegantki.
Sukienka dla figurki Dzieciątka Jezus, uszyta ręcznie ze złocistej jedwabnej tafty, około 1760–1780, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, licencja PD, dzięki uprzejmości muzeum
Podobnie zgodna z aktualną modą była żółta szatka znajdująca się we wrocławskich zbiorach. Wycięcie, mankiety i środek przodu ozdobiono naszytą marszczoną riuszką (falbanką) z tej samej tkaniny. Tego rodzaju zdobienie sukni kobiecych stało się modne około połowy XVIII wieku, a długi wąski rękaw – w miejsce sięgającego łokcia i eksponującego falbany i koronkowe angażanty – pojawił się w następnej dekadzie. W zaokrąglonym kształcie rękawa został utrwalony gest Dzieciątka trzymającego w dłoniach jabłko królewskie i gałązkę lilii. Takie ułożenie ramion, lekko ugiętych i wdzięcznie odsuniętych od tułowia, było także zgodne z zasadami dworskiej elegancji, wymagającej nawet od małych dzieci wyszukanej, pełnej gracji postawy. Złocisty kolor jedwabiu podkreślał świetlistość cery Dzieciątka, oddanej dzięki malaturze na drewnie lub uformowaniu główki z wosku, z peruką z naturalnych włosów, którą mogła wieńczyć jubilerska korona.
Małgorzata Możdżyńska-Nawotka
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
