CWS M111

Prosty i niezawodny ciężki motocykl wojskowy w kolekcji Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie

Skrót umieszczony w nazwie rozwija się niezwykle prozaicznie: Centralne Warsztaty Samochodowe. Był to zakład na warszawskiej Pradze, w którym dokonywano napraw sprzętu mechanicznego Wojska Polskiego. Nim przystąpiono do konstrukcji własnych motocykli, naprawiano tu pochodzące z demobilu Ententy maszyny Harley-Davidson. W 1928 roku utworzono holding Państwowe Zakłady Inżynierii (PZInż.), którego CWS stały się częścią.

W związku z zużyciem motocykli z demobilu zdecydowano się rozpocząć pracę nad własną konstrukcją. Pierwszy polski motocykl, wyprodukowany w 1929 roku, nosił nazwę CWS 55 i nie był zbyt udany. Jego następcą został „ciężki motocykl CWS 111”, który od 1936 roku występuje jako Sokół 1000.

Była to niezwykle udana i prosta konstrukcja opracowana przez zespół kierowany przez inżyniera Zygmunta Okołowa-Podhorskiego (1902–1962). Dwucylindrowy silnik o pojemności 995 centymetrów sześciennych (cm3) dawał moc 20 koni motocykl CWS 111mechanicznych i rozpędzał ważącą 375 kilogramów maszynę do prędkości 100 kilometrów na godzinę (km/h). Silnik spalał 7,5 litra benzyny i 0,4 litra oleju silnikowego na 100 kilometrów, co nie było wówczas złym osiągnięciem. Od razu rozpoczęto też produkcję wózków bocznych, a planowano wersję terenową z wózkiem tylnym, w sumie więc trzykołową, jednośladową z dwoma kołami pędnymi.

Motocykl CWS M111 z wózkiem bocznym, Państwowe Zakłady Inżynieryjne w Warszawie, 1935, Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie, dzięki uprzjmości muzeum

W 1933 roku doświadczony motocyklista rotmistrz Edward Karkosz przejechał na próbnym egzemplarzu 10 000 kilometrów w cztery miesiące. Po tym zdarzeniu podkreślił dużą wytrzymałość maszyny w terenie i łatwość obsługi. „CWS M111 jest wybitnym typem motocykla wojskowego, który w rękach żołnierza z małą wprawą motocyklisty będzie chodził dobrze i pewnie” – podsumował.

Motocykl CWS M111 z wózkiem bocznym, Państwowe Zakłady Inżynieryjne w Warszawie, 1935, Muzeum Inżynierii i Techniki w Krakowie, dzięki uprzjmości muzeum

Szacuje się, że powstało od 3,2 do 3,4 tysiąca CWS 111, z tego ponad 1,6 tysiąca zakupiła armia. W zamyśle konstruktorów był to bowiem motocykl wojskowy, służący zwiadowcom, łącznikom i amunicyjnym, uzbrojony w ręczny karabin maszynowy (rkm) przy wózku bocznym. Powstała też wersja z ciężkim karabinem maszynowym (ckm) na specjalnej platformie na miejscu wózka.

Wojskowy CWS M111 podczas sztafety z życzeniami imieninowymi dla Marszałka Józefa Piłsudskiego 19 marca 1935 roku, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Pozostałe egzemplarze trafiły do Poczty Polskiej, Policji Państwowej, a także do osób prywatnych, choć i wśród nich byli oficerowie Wojska Polskiego (WP) służby czynnej lub rezerwiści. W perspektywie wojny oznaczało to możność zmobilizowania ich razem z własnymi pojazdami. Ponadto władze zastosowały ulgi finansowe przy zakupie produktów krajowego przemysłu motoryzacyjnego. Posiadanie motocykla było wówczas niemal tak samo ekscytujące jak obecnie. Młodzi ludzie fascynowali się rajdami motocyklowymi urządzanymi w całej Polsce. Pierwszy rajd na wytrzymałość „Sto mil po Polsce” w 1938 roku w kategorii motocykli z wózkiem wygrał właśnie Sokół 1000. Jednak wielu potencjalnych klientów marzyło o znacznie tańszych modelach z mniejszym silnikiem.

Wojskowy Sokół 1000 w wersji z platformą na ckm wzór 30 w pozycji do strzelania przeciwlotniczego, Pole Mokotowskie, 1939, Narodowe Archiwum Cyfrowe

W kampanii wrześniowej większość Sokołów służyła w WP. Egzemplarze ewakuowane z 10 Brygady Kawalerii na Węgry zostały przejęte przez armię tego kraju i wykorzystane podczas planu Barbarossa.

Michał Zarychta

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Wiraż. "Auto na tle zimowego pejzażu" Rafała Malczewskiego z Muzeum Narodowego w Warszawie

Bez konia ani rusz. Koń w kulturze, gospodarce i polityce II Rzeczypospolitej