Złota era gdańskiego bursztynnictwa

Kabinet Johana Georga Zernebacha ze zbiorów Muzeum Bursztynu w Gdańsku, oddziału Muzeum Gdańska

Na obszarze obecnego Gdańska tradycje wydobywania i przerabiana bursztynu sięgają tysięcy lat wstecz. To właśnie nad Zatoką Gdańską przebiegał dawny szlak bursztynowy. Jednak dopiero czasy nowożytne przyniosły prawdziwy rozkwit lokalnego bursztynnictwa.

 

Bursztyn to kopalna żywica drzew iglastych mająca co najmniej 40 milionów lat. Ten pochodzący z okolic Gdańska cieszył się szczególnym powodzeniem ze względu na bogactwo odmian. Od najdawniejszych czasów, wierząc w jego magiczną moc, z bursztynu wytwarzano biżuterię czy amulety.

Kabinet Johana Georga Zernebacha, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, oddział Muzeum Gdańska, licencja PD, źródło: cyfrowe zbiory Muzeum Gdańska

Najwybitniejszy okres wytwórczości z użyciem „złota Bałtyku” w Gdańsku rozpoczął się w drugiej połowie XVII wieku. Zamawiano tu rozmaite drogocenne wyroby, które trafiały na dwory możnych w całej Europie, stanowiąc często luksusowy prezent dyplomatyczny. O kunszcie gdańskich bursztynników może świadczyć chociażby fakt, że to właśnie ich dziełem była słynna bursztynowa komnata wykonana na zlecenie króla Prus Fryderyka I na początku XVIII wieku.

Kabinet Johana Georga Zernebacha, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, oddział Muzeum Gdańska, licencja PD, źródło: cyfrowe zbiory Muzeum Gdańska

Popularny wówczas, ekskluzywny wyrób z bursztynu to kabinet – reprezentacyjny, bogato zdobiony mebel, w którym przechowywano klejnoty, pieniądze czy dokumenty. Atrakcyjna forma sprawiała, że był on dziełem sztuki samym w sobie. Przykład takiego wyrobu znajduje się w zbiorach gdańskiego Muzeum Bursztynu. Kabinet zakupiono w 2008 roku od prywatnego kolekcjonera. Został ukończony w 1724 roku przez Johana Georga Zernebacha, członka gdańskiego cechu bursztynników. Autor kabinetu podpisał się na swoim dziele, co należało wówczas do rzadkości. Na świecie istnieją jeszcze tylko dwa sygnowane wyroby z bursztynu z tego okresu.

Zwieńczenie kabinetu w postaci figurki putta siedzącego na delfinie, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, oddział Muzeum Gdańska, licencja PD, źródło: cyfrowe zbiory Muzeum Gdańska

Kabinet nawiązuje formą do barokowej szafy gdańskiej. Jego konstrukcja została wykonana z drewna, które następnie oklejono starannie opracowanymi kawałkami bursztynu. Dekoracyjny efekt uzyskano poprzez zestawienie różnych kolorów jantaru. Za dwuskrzydłowymi drzwiami mieści się obłożona lusterkami nisza, ujęta w bogato zdobiony portal. Po jego bokach wstawiono niewielkie szufladki służące do przechowywania kosztowności. Osadzony na nóżkach kabinet dodatkowo ozdobiono rzeźbionymi plakietami z kości słoniowej i zwieńczono figurką putta siedzącego na delfinie. Całość dopełniają detale ze srebra oraz kryształów miki.

Plakieta z kości słoniowej z dekoracją reliefową, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, oddział Muzeum Gdańska, licencja PD, źródło: cyfrowe zbiory Muzeum Gdańska

Wyroby z bursztynu są delikatne, więc tak kunsztownych dzieł, jak gdański kabinet zachowało się do dzisiaj niewiele. Podobne znajdują się w zbiorach Victoria and Albert Museum w Londynie czy Kunstgewerbemuseum w Berlinie. Unikatowość mebla ma także wpływ na jego wartość – stanowi on najcenniejszy obiekt w kolekcji gdańskiego Muzeum Bursztynu. Przed 1945 rokiem w zbiorach Muzeum Miejskiego w Gdańsku znajdowało się 36 obiektów sztuki bursztyniarskiej, ale wszystkie zaginęły podczas zawieruchy wojennej. Otwarte w 2006 roku Muzeum Bursztynu musiało zbudować swoją kolekcję właściwie od podstaw. Obecnie może się pochwalić zbiorami liczącymi ponad dwa tysiące eksponatów. Nawiązując do swoich dawnych tradycji, Gdańsk konsekwentnie pracuje na miano „światowej stolicy bursztynu”.

Magdalena Staręga

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Nipokorne miasto. Wojna króla Stefana Batorego z Gdańskiem
BEZCZELNY PODSTĘP KRZYŻAKÓW W GDAŃSKU
Gdańsk woj. pomorskie
Gdańsk woj. pomorskie
Z morza ruin w osiedle socjalistyczne. Odbudowa Gdańska po II wojnie światowej

"Nie święci garnki lepią…” Kaszubska ceramika Neclów w Muzeum Narodowym w Gdańsku

"Białość jego pruska czerń pokryła". Zabiegi polonizacyjne w międzywojennych tekstach kultury dotyczących Gdańska

CENNY DAR GDAŃSKIEGO ASTRONOMA. CYRKIEL JANA HEWELIUSZA z kolekcji Domu Mikołaja Kopernika, oddziału Muzeum Okręgowego w Toruniu

Czarne chmury nad gdyńskim portem. Obraz Michaliny Krzyżanowskiej "Port wojenny" ze zbiorów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku

Francuzka w Polsce. Wjazd Ludwiki Marii do Gdańska w 1646 roku z okazji jej zaślubin z Władysławem IV
Diabły i anioły w rękach piratów. Historia obrazu Hansa Memlinga w Muzeum Narodowym w Gdańsku
Pocztowcy z karabinami. Obrona poczty polskiej w Gdańsku

Wakacje nad Bałtykiem. Obraz "Plaża w Jastrzębiej Górze" Wojciecha Weissa z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku

Początek potęgi Gdańska. Wielki przywilej kazimierza Jagiellończyka
Bóg wód i oceanów. FONTANNA NEPTUNA NA DŁUGIM TARGU W GDAŃSKU
Osiemnastowieczny flet angielskiego marynarza. Przywracanie życia instrumentowi wydobytemu z wód Bałtyku (w zbiorach Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku)
Klasycyzm w służbie wiary. Gdański kościół mennonitów