Jakiś czas temu do zbiorów Muzeum Porcelany w Wałbrzychu trafiła niezwykła pamiątka. Dwa zeszyty ze studiów Ludmiły Pokornianki. Jeden, prawdopodobnie wcześniejszy, zawiera notatki i rysunki z anatomii człowieka, drugi – zapiski i szkice z historii sztuki. Ukończywszy studia, artystka przez wiele lat projektowała i wykonywała dekoracje malarskie na wyrobach porcelanowych. Jej twórczość przeszła do historii polskiego wzornictwa lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku.
Ludmiła Pokornianka urodziła się w 1920 roku w Koźminie. W latach 1935–1939 studiowała na Wydziale Ceramiki Państwowej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu. Wydziałem tym kierowali najpierw Stanisław Jagmin, potem Rudolf Krzywiec. Zeszyty studenckie Pokornianki pochodzą najprawdopodobniej z okresu przedwojennego. Tytułową anatomię zapisano przez „j” – „ANATOMJA”. Wielka reforma ortografii z 1936 roku przewidywała już pisownię przez „i”. Drugi zeszyt został zatytułowany według nowych zasad – „HISTORIA SZTUKI”. Obydwa prowadzone starannie, ładnym, czytelnym pismem, piórem. Notatki są opatrzone licznymi szkicami. Szczególną uwagę zwracają rysunki z kursu historii sztuki. Zapiski obejmują historię od starożytnego Egiptu, poprzez Grecję, Rzym, sztukę wczesnochrześcijańską, romańską, gotycką, renesansową, aż po krótką wzmiankę o malarstwie barokowym. W zeszycie widzimy rozliczne rysunki architektury, detalu rzeźbiarskiego, rzeźby, dekoracji malarskich, fresków, a także rzutów budowli. Większość wykonana ołówkiem, niektóre tuszem. Ilustracje do notatek zdradzają duże umiejętności plastyczne młodej studentki, doskonalone w trakcie ćwiczeń z rysunku. Świadczą również o solidnym warsztacie.
Zeszyty ze studiów Ludmiły Pokornianki, lata 1935–1939, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
W przypadku artystów współczesnych często widz może mieć wrażenie, iż ich prace nie wymagają talentu, każdy je namaluje, zwłaszcza gdy mówimy o dziełach abstrakcyjnych (w potocznym rozumieniu za sztukę uznaje się coś kunsztownego, wymagającego ponadprzeciętnych umiejętności i zdolności). Nie ulegajmy jednak takim uproszczeniom, gdyż każdy artysta kończący uczelnię artystyczną ów warsztat i talent posiada, a prace abstrakcyjne to wynik często skomplikowanej drogi oraz ewolucji twórczości i myśli o sztuce. Wystarczy spojrzeć na wczesne rysunki Pabla Picassa czy prześledzić wnikliwie malarstwo Pieta Mondriana.
Ludmiła Pokornianka, czaszka, rysunek z zeszytu „Anatomja”, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
Nie inaczej jest w przypadku Pokornianki. Naukę ukończyła w 1947 roku już w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, pod kierunkiem wspomnianego Krzywca, ceramika i metaloplastyka. W Muzeum Sztuk Użytkowych w Poznaniu znajduje się metalowa patera Pokornianki z 1947 roku, która prawdopodobnie była jej pracą dyplomową.
Ludmiła Pokornianka, rzut kościoła Świętego Marka w Wenecji z zeszytu „Historia Sztuki”, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
Bezpośrednio po uzyskaniu dyplomu młoda artystka podjęła pracę w odradzającej się po wojnie fabryce porcelany Carla Tielscha, wówczas przemianowanej na Zakłady Porcelany Stołowej (ZPS) „Wałbrzych” na wałbrzyskim Starym Zdroju. Fabryka wznowiła działalność już we wrześniu 1945 roku, sprowadzono kilku ceramików z Rzeszowa, ci przyuczali do produkcji porcelany przypadkowe osoby, rozruch linii produkcyjnej nastąpił miesiąc później, a już po roku produkcję porcelany liczono na 800 ton!
Bomboniera i wazon, wzór nr 22431, projekt dekoracji Ludmiła Pokornianka, porcelana, natrysk wybierany, 1959, Zakłady Porcelany Stołowej „Wałbrzych”, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
W marcu 1952 roku powstał w Wałbrzychu pierwszy w Polsce ośrodek wzorcujący, a jego kierownikiem został Aleksander Nowak. Najpierw współpracę zaproponowano Pokorniance, która opracowywała nowe wzory i układy dekoracji, a także nadzorowała pracę malarek.
Bomboniera, wzór nr 22720, projekt dekoracji Ludmiła Pokornianka, porcelana, natrysk wybierany, około 1960, Zakłady Porcelany Stołowej „Wałbrzych”, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
Od 1953 roku prowadzono rejestr wzorów, przez cztery pierwsze lata przygotowano 224 wzory dekoracji. Pokornianka pracowała w Wałbrzychu do 1962 roku, później w latach 1962–1969 w Chodzieży, po 1969 roku zaś w ZPS „Lubiana” w Łubianie. Specjalizowała się w projektowaniu dekoracji nanoszonych ręcznie, jak natrysk wybierany, dekoracjach trawionych i z użyciem brokatu.
Patera, projekt dekoracji Ludmiła Pokornianka, porcelana, natrysk wybierany, około 1960, Zakłady Porcelany Stołowej „Wałbrzych”, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
W zbiorach Muzeum Porcelany w Wałbrzychu znajduje się kilka prac ceramicznych artystki – wazon, patera i dwie bomboniery dekorowane techniką natrysku wybieranego, pochodzące z ZPS „Wałbrzych” oraz porcelitowa patera z ZPS „Chodzież” z 1964 roku.
Patera, projekt dekoracji Ludmiła Pokornianka, porcelit, natrysk wybierany, 1964, Zakłady Porcelany Stołowej „Chodzież”, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu, fot. Aleksandra Gil, licencja CC BY 3.0 PL
Dekoracje bazują na liniach i kreskach, są oszczędne w formie, a jednocześnie wzbogacają przedmiot, nadając mu indywidualne cechy. Wpisują się w charakterystyczny styl prężnie rozwijającego się wówczas w Polsce wzornictwa. Zespół młodych projektantów pracował nad tym, by do polskich mieszkań trafiały nowoczesne meble, porcelana, dekoracje, bibeloty czy sprzęty AGD, ożywiając kolorami i wzorami trudną rzeczywistość powojenną.
Aleksandra Gil
Powrót
