Dekoracja, dokumentacja czy zabawka?

Puppensztuba, czyli domek dla lalek w zbiorach Działu Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic

Wiele muzeów w Europie może poszczycić się kolekcjami domków dla lalek. W przeszłości te przedmioty pełniły różne funkcje. Miniaturowe dzieła, zbyt drogie, by traktować je jak zwykłą zabawkę, bywały dekoracją lub służyły jako pomoce edukacyjne dla dzieci. Stanowiły trójwymiarową dokumentację czasu i wyglądu ludzi, przedstawiając w najdrobniejszych szczegółach dom, dwór czy pałac oraz hierarchię społeczną epoki. Także w zasobach Działu Etnologii Miasta znajduje się tak zwana puppensztuba – dwuczęściowy, złożony z kuchni i sypialni, domek dla lalek.

 

Konstrukcje domków dla lalek to wierne modele istniejących budynków. Ich miniaturowe wnętrza odzwierciedlały oryginalny podział na poszczególne pomieszczenia: sypialnie, kuchnie, bawialnie, salony, łazienki, piwnice i wiele innych. Umeblowane i wyposażone w przedmioty i urządzenia wiernie naśladujące pierwowzory, z takich samych tworzyw i materiałów, a często nawet zrobione przez tych samych rzemieślników, którzy zaopatrywali prawdziwe domy. Stolarze wykonywali miniatury mebli, malarze malowali swe dzieła w odpowiedniej do domku skali, maleńką ceramiką zajmowali się garncarze, a ludwisarze odlewali komplety cynowych naczyń do kuchni. Domki były zamieszkiwane przez lalki, które wyobrażały wszystkie postaci rodziny, łącznie ze służbą. Ich ubrania, buty, kapelusze szyli krawcy, szewcy i kapelusznicy.

Domek dla lalek z 1938 roku, kuchnia, Muzeum Historii Katowic, licencja PD, żródło: zbiory on-line muzeum

Oczywiście na takie domki mogli sobie pozwolić jedynie najbogatsi ludzie. Znajdowały się one na dworach królewskich i książęcych lub w domach arystokracji. Mniejsze i uboższe domki produkowano w całości w wyspecjalizowanych warsztatach rzemieślniczych, aczkolwiek także ich wyposażenie odzwierciedlało pochodzenie społeczne i status materialny właściciela.

Domek dla lalek z 1938 roku, kuchnia, Muzeum Historii Katowic, licencja PD, żródło: zbiory on-line muzeum

Dzięki takiej drobiazgowej dbałości o wszystkie elementy, które składały się na domek dla lalek, detalom, które były dopełnieniem znakomitej całości, współcześni badacze kultury, historycy, socjolodzy, a także odwiedzający wystawy w muzeach mogą traktować domki jak nieskończone źródło wiedzy o ludziach, o tym, jak i gdzie żyli, czym się otaczali.

Domek dla lalek z 1938 roku, sypialnia, licencja PD, Muzeum Historii Katowic, zbiory on-line muzeum

Gdy w krajach zachodniej Europy rozbudowywał się z sukcesami przemysł zabawkarski oraz powstawały i rozwijały się duże ośrodki produkujące lalki i domki dla nich, sytuacja polityczna i gospodarcza na ziemiach polskich nie sprzyjała wytwarzaniu interesujących nas zabawek. Lalki można było zamawiać i kupować, korzystając z katalogów drogich i ekskluzywnych sklepów w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Lwowie albo z zagranicznych magazynów w Niemczech czy Francji. Oprócz tego na polskich jarmarkach i targach sprzedawano lalki i miniaturowe akcesoria wykonywane przez twórców ludowych. Domki dla lalek często były nieosiągalne dla dzieci mających niezamożnych rodziców. Drogie filigranowe bibeloty, naczynia ze szkła i porcelany mogły zniszczyć się lub potłuc podczas zabawy.

Karta pocztowa, okolicznościowa – „Kaffeeklatsch” („Plotki przy kawie”), około 1918 roku, licencja PD, Muzeum Historii Katowic 

Gdy rozpoczęto produkcję masową mebelków i domków dla lalek, zabawki te stały się bardziej przystępne i tańsze. Wykonywane z drewna i tworzyw sztucznych spotykano właściwie w każdym domu, a jednocześnie nie było obawy, że szybko się zużyją. Jednakże nigdy nie dorównały starym domkom, tworzonym z precyzją i cierpliwością przez artystów i rzemieślników.

Domek dla lalek z 1938 roku po złożeniu obu części, licencja PD, Muzeum Historii Katowic, dzięki

Z 1938 roku pochodzi domek, a właściwie sypialnia i kuchnia dla lalek, należące do zbiorów Działu Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic w Katowicach-Nikiszowcu. Został zrobiony przez dziadka w prezencie dla wnuczki i przypomina oryginalne śląskie wnętrza. Charakterystyczne dla lat trzydziestych XX wieku meble odtworzone w miniaturze, z dużą starannością i dbałością o detale, przyciągają oczy zarówno dzieci, jak i dorosłych. W sypialni znajdują się łoże małżeńskie, szafki nocne, szafa i toaletka z lustrem oraz wyściełane taborety. W kuchni królują biały kredens, stół, krzesła i naczynia kuchenne. Obie części można złożyć ze sobą w prostopadłościan.

Domek dla lalek z 1938 roku to jeden z najbardziej interesujących eksponatów na wystawie stałej w Dziale Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic.

Bożena Donnerstag

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Zabawka carewicza. Model krosna w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

O tym, jak dzieci puszczały kiedyś bąki. Drewniana zabawka z szamba przy ulicy Podmurnej 53 w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu

Gdy małe naśladuje duże. O zabawkach ze zbiorów Działu Etnologii Miasta Muzeum Historii Katowic