Druszlak ze złotymi guzikami

Lajbiki ze wschodniej Łemkowszczyzny w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Lajbik, łajbyk, druszlak, bruślik, czyli rodzaj kamizelki noszonej na Łemkowszczyźnie. Wkładana na koszulę do świątecznego stroju. Element odzieży, jak cały ubiór, różnił się w poszczególnych częściach Łemkowszczyzny. Najbardziej barwne lajbiki nosili mieszkańcy Komańczy i okolic. Dziś możemy je podziwiać na wystawach muzealnych. Muzeum Budownictwa Ludowego posiada w swoich zbiorach kolekcję wschodniołemkowskich lajbików.

 

Łemkowszczyzna to piękny pod względem krajobrazowym region. Położony po obu stronach granicy polsko-słowackiej, rozciąga się na przestrzeni około 150 kilometrów poprzez Beskid Niski i Krynicki. Sięga od Osławy i Laborca (Słowacja) na wschodzie po rzekę Białą i Poprad na zachodzie. Ważnym elementem kultury nie tylko łemkowskiej, ale wszystkich tradycyjnych wiejskich wspólnot był strój. To on utożsamiał człowieka z daną grupą, niejednokrotnie podkreślał status majątkowy i stan cywilny. Po stronie polskiej na Łemkowszczyźnie wykształciły się trzy odmiany ubioru: wschodnia, środkowa i zachodnia.

Lajbiki wschodniołemkowskie, okres międzywojenny, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, dzięki uprzejmości muzeum

Najbardziej kolorowe stroje nosili Łemkowie zamieszkujący dolinę Osławy. Bodaj najbarwniejszym elementem były lajbiki – kamizelki szyte z niebieskiego lub granatowego sukna, wkładane na wschodniej Łemkowszczyźnie zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. Sięgały do bioder. Były zdobione haftem, metalowymi guzikami i chwostami (rodzaj pomponików), zapinano je na haftki.

Lajbiki wschodniołemkowskie, okres międzywojenny, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, dzięki uprzejmości muzeum

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku może pochwalić się sporą kolekcją wschodniołemkowskich lajbików. Zdecydowaną większość uszyto z sukna w kolorze niebieskim. Od wewnątrz są podszyte samodziałowym płótnem. Z tyłu na środku dolnej krawędzi posiadają głębokie wycięcie w kształcie trapezu. Zagłębienie uzupełniono dwiema klapkami. Brzegi wokół szyi, wzdłuż przodów i dołu lajbików, oraz patki przy kieszonkach ozdobiono wyszywanymi barwnymi pasami. Podstawowy kolor stosowany do haftu to czerwony, z dodatkiem zielonego, różowego, żółtego, białego. Lajbiki, pod kątem zarówno wzornictwa, jak i kolorystyki, są do siebie bardzo podobne. Kobiece mocniej zdobione, męskie nieco skromniej. Na wszystkich kamizelkach powtarza się motyw rozety (woluty, kółka). Obok niego pojawia się stylizowany liść paproci, haftowany częściej na lajbikach męskich. Przód większości lajbików kobiecych jest ozdobiony sekwencją rozet przedzielonych paskami. Dodatkową ozdobę stanowią metalowe guziki na nóżce w kolorze złotym – czasem wkomponowane w środki rozet, innym razem między kółeczkami bądź okalając woluty. Niejednokrotnie znajdują się przy krawędzi na haftowanym pasie oraz na patkach przy kieszonkach. W niektórych lajbikach guziki przyszyto również z tyłu nad klapkami. Całość dopełniają chwosty zamocowane na końcówkach pasków przedzielających rozety. Lajbiki zgromadzone w sanockim muzeum w znakomitej większości pochodzą z Komańczy. O niektórych wiadomo, kiedy i przez kogo zostały wykonane. Najczęściej powstawały w latach dwudziestych XX wieku. Przymusowe wysiedlenia Łemków po II wojnie światowej zmieniły krajobraz Łemkowszczyzny. Wywarły znaczący, często dramatyczny wpływ na wszystkie dziedziny życia jej mieszkańców.

Anna Pasternak

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Chata malowana „na krasno jak u Rusinów” – mawiali ich polscy sąsiedzi…Chyża łemkowska w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Boże Narodzenie w siedemnastowiecznej zagrodzie. Ekspozycja w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Przyjaciele z cerkwi. "Modlitewnik"  Nikifora z Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju, oddziału Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu

Matejko z Krynicy. "Malarz w drodze do pracy" Nikifora z Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju, Oddziału Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu

Rękawice z drewnianej formy. Rękawice łemkowskie w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Pojednanie w cieniu bukowego lasu. Cmentarze żołnierskie z I wojny światowej w Beskidzie Niskim

Koralowe, kolorowe kołnierze. Krywulki ze zbiorów Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

 

Stół z paką. Stoły skrzyniowe w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku