Rękawice z drewnianej formy

Rękawice łemkowskie w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Rękawice łemkowskie (rukawyci) wykonywano na drewnianych formach. Grube, wełniane noszono głównie do pracy, szczególnie w lesie bądź wyjeżdżając na targ. Od święta rękawice wkładano rzadko, prawie wcale. Szyto czasem rękawice z kożucha, które z kolei nie nadawały się do pracy, ponieważ szybko namakały. W zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku można zobaczyć kilka rękawic wełnianych oraz formy służące do ich wykonywania.

 

Teren zamieszkiwany dawniej przez Łemków, czyli górali ruskich, jest rozległy. Obejmuje obszar po obu stronach granicy polsko-słowackiej. Sięga od Osławy i Laborca na wschodzie po rzekę Białą i Poprad na zachodzie. W związku z odmiennościami zauważalnymi między innymi w budownictwie czy stroju wyodrębniono Łemkowszczyznę wschodnią, środkową i zachodnią. Niektóre elementy stroju znacznie się od siebie różniły zarówno krojem, jak i motywami zdobniczymi.

Fragment ekspozycji: rękawice wykonane na drewnianej formie, rękawica w fazie tworzenia, próba podjęta współcześnie prze autorkę wystawy, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, fot. Marian Kraczkowski

Rękawice wyglądały podobnie nie tylko na całym terenie łemkowskim, ale też w góralszczyźnie. Wykonane z białej i brunatnej wełny owczej miały jeden palec. Często łączono je sznurkiem, który przerzucano przez szyję, co miało uchronić przed ich zgubieniem. Rękawice robiono w domach, używając do tego celu drewnianych form. Składała się ona z deseczki wielkości dłoni, zaokrąglonej u góry, gdzie nacinano małe rowki. Dół osadzano w owalnej podstawie, w której brzeg od dołu wbijano gwoździki lub drewniane kołeczki. Dzięki rowkom i kołeczkom łatwiej można było zamocować osnowę. Nić, najczęściej konopną, owijano wokół kołeczków (bądź gwoździków) i prowadzono przez nacięcia w górnej części formy do kołeczków po przeciwnej stronie. Dalej, począwszy od góry, za pomocą drewnianej igły (czasem dużej, przypominającej łopatkę z otworem) przeplatano wełniany wątek. Kolejnych nitek wątku nie związywano ze sobą. Zostawiano niedługie luźne końcówki. Przy wplataniu następujących po sobie warstw, stosując kontrastowe kolory, uzyskiwano wzór. Na wysokości kciuka nie przeplatano wątku. W tym miejscu powstawał otwór, do którego później doszywano paluch wykonany na mniejszej formie. Sposób założenia osnowy determinował zakończenie pracy. Czasem przy zdejmowaniu rękawicy z formy osnowę przecinano, po czym związywano ze sobą sąsiednie nitki lub przeciągano je przez dolną krawędź na drugą stronę. Innym razem chwytano i przerabiano oczka osnowy zdjęte z kołeczków. Po doszyciu palca rękawice odwracano, tak by pozostawione w trakcie pracy końcówki nitek znajdowały się wewnątrz. Niekiedy wzdłuż brzegu rękawicy wciągano krótkie niteczki, z których powstawało oryginalne futerko.

Drewniana forma do wyrobu rękawic, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, fot. Marian Kraczkowski

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku nie może pochwalić bogatymi zbiorami rękawic. Znajdują się tu dwie pary i pojedyncza rękawica. Jak wspomniano wyżej, służyły do pracy i noszone były do całkowitego zużycia, co tłumaczy ich brak w zbiorach muzealnych. Obie pary są do siebie bardzo podobne, chociaż jedna zniszczyła się. Tło zrobiono z jasnej wełny owczej. Wkomponowano w nie brunatne wzory w formie poprzecznych kresek. Rękawice połączono sznurkiem. Pojedyncza rękawica jest bardziej kolorowa. Oprócz tradycyjnie stosowanej wełny pojawiają się tu inne rodzaje.

Rękawice wykonane na drewnianej formie, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, fot. Marian Kraczkowski

Obok rękawic w sanockim muzeum zgromadzono formy do ich wyrobu. Mimo ubytków zachowały się w dobrym stanie. Dzięki temu pokuszono się o próbę wykonania rękawicy. Rozpoczęta praca jest prezentowana na wystawie stroju w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Anna Pasternak

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Kuczka – architektoniczna pamiątka ucieczki Żydów z Egiptu. Dom żydowski z otwieranym dachem w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Kuźnie – miejsce towarzyskich spotkań i nowinek ze świata. Dwie kuźnie w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Boże Narodzenie w siedemnastowiecznej zagrodzie. Ekspozycja w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Tajemnice Matki Boskiej Sokalskiej i Chrystusa Milatyńskiego. Klocek drzeworytniczy z pierwszej połowy XIX wieku ze zbiorów Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Stół z paką. Stoły skrzyniowe w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Młyny wietrzne. Wiatraki z Podkarpacia w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Druszlak ze złotymi guzikami. Lajbiki ze wschodniej Łemkowszczyzny w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Wszechświat na skorupce. Tradycyjne pisanki batikowe w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Białe damy z niezwykłej osady szwedzko-niemieckiej. Strój haczowski w zbiorach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

 

Koralowe, kolorowe kołnierze. Krywulki ze zbiorów Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

 

Facełyk z kolorowym rogiem. Chusty łemkowskie ze zbiorów Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Stary młyn nad potokiem. Woda na młyn – młyn wodny z kołem nasiębiernym w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

Połączenie kościołów wschodniego i zachodniego w jednej świątyni. Cerkiew z Rosolina w Parku Etnograficznym Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku