Co łączy bohaterkę "Pana Tadeusza" z Mikołajem Kopernikiem?

Suknie balowe z kolekcji Domu Mody Telimena ze zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

19 lutego 1473 roku przyszedł na świat Mikołaj Kopernik. Pięćsetną rocznicę urodzin astronoma postanowiono uczcić na różne sposoby. Obchody zaplanowano na cały rok – Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) ogłosiła 1973 Rokiem Kopernikańskim, a władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustanowiły w kraju Rok Nauki Polskiej. O urodzinach astronoma miały także przypominać suknie balowe z kolekcji Domu Mody Telimena, które dziś znajdują się w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

 

 

W ramach obchodów Roku Kopernikańskiego motywy astronomiczne pojawiały się dosłownie wszędzie, począwszy od znaczków pocztowych, a skończywszy na okładkach czasopism i rzeźbach. Inspiracje czerpano między innymi z najważniejszego dzieła Mikołaja Kopernika – O obrotach sfer niebieskich, wydanego w 1543 roku. W swojej pracy astronom obalił średniowieczny pogląd mówiący o tym, że Ziemia pozostaje nieruchoma i zaprezentował znany nam do dzisiaj model Układu Słonecznego. Fenomen tego dzieła wraz z jego autorem został dostrzeżony także przez projektantów Domu Mody Przemysłu Odzieżowego „Telimena” w trakcie przygotowań kolekcji na Międzynarodowe Targi w Paryżu, zorganizowane w maju 1973 roku. 

Tadeusz Cieślewski Mikołaj Kopernik,1943, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Przedsiębiorstwo, założone 16 lat wcześniej, szybko zdobyło popularność w kraju. Patronką domu mody została Telimena – bohaterka Pana Tadeusza Adama Mickiewicza – której światowe obycie i troska o wygląd doskonale pasowały do założeń nowo powstających zakładów. O rewiach mody organizowanych przez przedsiębiorstwo pisała prasa w całym kraju, a balowe kreacje z metką łódzkiej firmy były marzeniem wielu Polek. Pracujący w „Telimenie” projektanci przygotowywali każdą kolekcję z uwzględnieniem najmodniejszych tendencji, co sprawiło, że wśród propozycji w 1973 roku pojawiły się długie suknie z malowanego jedwabiu pochodzącego z Zakładów Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”.

Suknia balowa, CMW 7026/O/143, Dom Mody Przemysłu Odzieżowego „Telimena”, 1973, CentralneMuzeum Włókiennictwa w Łodzi, fot. Piotr Tomczyk

Przykładami tych kreacji są dwie suknie znajdujące się w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Wykonano je z milanowskiego jedwabiu zdobionego kolorowymi, dekoracyjnymi motywami. Przedstawione na nim symbole i grafiki nawiązują do astronomii i postaci Mikołaja Kopernika. Na długiej fioletowej kreacji widać umowne oznaczenia planet – Ziemi, Jowisza i Saturna. Suknia w niebiesko-czerwonej kolorystyce zaś została ozdobiona symbolem Układu Słonecznego.

Suknia balowa, CMW 7023/O/140, Dom Mody Przemysłu Odzieżowego „Telimena”, 1973, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, fot. Piotr Tomczyk

Umowny wizerunek Słońca, od którego odchodziły cztery linie, a na końcu jednej z nich były narysowane Ziemia i Księżyc, wykorzystywano w sztuce już wcześniej. W dziewiętnastowiecznej litografii wykonanej przez Georga Engelbacha astronom trzyma w ręku przedmiot, który przypomina dekoracja z sukni. Motyw ten nawiązywał do tellurium – przyrządu pokazującego położenie Ziemi oraz Księżyca względem Słońca.

Georg Engelbach, Tytus Maleszewski, Ridolfo Ghirlandaio, Nicolaus Copernicus, 1846–1894, Biblioteka Narodowa, licencja PD, źródło: Polona

Kolekcja kopernikańska przygotowana przez łódzki dom mody na Międzynarodowe Targi w Paryżu doskonale oddawała nastrój dekady, w której powstała. W grudniu 1970 roku pierwszym sekretarzem Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej został Edward Gierek, a celem jego polityki miało być zapewnienie ludziom dobrobytu i zbudowanie potęgi gospodarczej Polski. W pierwszej połowie lat siedemdziesiątych w sklepach pojawiła się coca-cola, a z taśm produkcyjnych wyjechały pierwsze maluchy, czyli polskie Fiaty 126p. Dzięki zachodnim kredytom nastąpił wzrost gospodarczy, który trwał zaledwie kilka lat. Uprawiana przez partię propaganda sukcesu, wyolbrzymiająca osiągnięcia władzy, utrzymywała Polaków w przekonaniu, że nastąpił w końcu czas dobrobytu i luksusu. Żeby szerzyć tę opinię także za granicą, na międzynarodowych targach częściej prezentowano niezwykłe kolekcje stworzone przez projektantów Domu Mody Przemysłu Odzieżowego „Telimena”. Temu wizerunkowi sprzyjał także Rok Kopernikański podkreślający, jak wielką rolę odegrał Polak w rozwoju nauki. Suknie ze zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi łączą w sobie te konteksty, dzięki czemu stanowią doskonały przykład, jak wiele informacji możemy odczytać z ubiorów.

Suknia prezentowana jest na jubileuszowej wystawie „Działy otwarte / Działy zamknięte” w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi do 11 kwietnia 2021 roku.

Aneta Dmochowska

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
CENNY DAR GDAŃSKIEGO ASTRONOMA. CYRKIEL JANA HEWELIUSZA z kolekcji Domu Mikołaja Kopernika, oddziału Muzeum Okręgowego w Toruniu
Zrzutka na astronoma! Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu
Czy tak wyglądał Mikołaj Kopernik? Portret astronoma ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu
KOPERNIK. WIELKI ASTRONOM I JEGO EPOKA
Trendsetterka i influencerka PRL-u? Barbara Hoff i jej Hoffland

Buty na słoninie. Bikiniarze i zbuntowana moda w powojennej Polsce

 

Czy damski garnitur daje supermoce? Projekty Jerzego Antkowiaka dla Mody Polskiej z kolekcji Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Esencja warszawskiej elegancji. Bluzki z Domu Mody Bogusław Herse w zbiorach Muzeum Warszawy

Pomysłowe rozwiązania w modzie męskiej lat trzydziestych. Pudełko na kołnierzyki i przyrząd do prostowania krawatów ze zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

 

Suknia z resztek, buty z juchtu. O ubraniach z czasów II wojny światowej w zbiorach Muzeum Warszawy

Cekiny na tanecznym parkiecie. Międzywojenna suknia do tańca z Muzeum Warszawy

Na ratunek modnej fryzurze. Kapturek przeciwdeszczowy z kolekcji Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

Łowickie róże, liście dębu i syrena z ogonem z milanowskiego jedwabiu. Suknie projektu Grażyny Hase w zbiorach Muzeum Warszawy