Chorągiew od papieża

Dar z Watykanu dla generała Józefa Hallera, dowódcy „Błękitnej Armii”, w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego

 

Wśród szeregu historycznych pamiątek przechowywanych w muzeach i związanych z walką Polaków o niepodległość w latach I wojny światowej wyróżnia się efektowna chorągiew ofiarowana przez Benedykta XV Józefowi Hallerowi. Generał ten w 1919 roku przyprowadził z Francji do kraju kilkadziesiąt tysięcy wyszkolonych i w pełni wyposażonych żołnierzy „Błękitnej Armii”. Chorągiew jest symbolem umiędzynarodowienia sprawy polskiej i hołdem dla tych, którzy ponad sto lat temu podjęli trud zbudowania na obczyźnie narodowej siły zbrojnej.

 

4 czerwca 1917 roku dekretem prezydenta Francji Raymonda Poincarégo została powołana do życia Armia Polska we Francji. Polityczny patronat nad formacją objął Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim na czele. Dzięki napływowi ochotników, przede wszystkim Polaków z USA, jesienią 1918 roku liczyła już kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy. W jej szeregach znaleźli się Polacy z niemal wszystkich stron świata, między innymi z Brazylii, Chin, Rosji, krajów Europy Zachodniej, a także jeńcy z armii niemieckiej. W październiku 1918 roku komendę nad armią powierzono przybyłemu z Rosji generałowi Józefowi Hallerowi.

Prawa strona płata chorągwi ofiarowanej generałowi Józefowi Hallerowi przez papieża Benedykta XV, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, fot. Pracownia Fotograficzna MWP

Wkrótce na jego ręce został złożony szczególny dar. Okoliczności towarzyszące temu wydarzeniu opisał generał w swoich pamiętnikach wydanych w Londynie w latach sześćdziesiątych XX wieku. „Otrzymałem też mniej więcej w tym czasie najpiękniejszy upominek, przysłany mi ze zgromadzenia Sióstr Nazaretanek z podpisem patriarchy Zaleskiego [Władysław Michał Bonifacy Zaleski (1852–1925) – M.M.]. Był to pięknie wyhaftowany sztandar dla wojsk polskich, na którym srebrny orzeł miał na piersiach umieszczony złoty krzyż, poświęcony własnoręcznie przez Ojca św. Benedykta, z jego osobistą dedykacją, i muzyczną partyturą do pierwszej zwrotki hymnu św. Wojciecha: «Bogurodzica Dziewica, Bogiem sławiena Maryja», a w treści Ojciec św. zalecał wojskom polskim, by za pięknym przykładem dawnego rycerstwa hymn ten śpiewało. Chciałem osobiście złożyć hołd wielkiemu przyjacielowi Polski, jakim był Ojciec św. Benedykt XV, i podziękować za ten dar z błogosławieństwem dla wojsk polskich. Niespodziewanie natrafiłem na trudności tak polityczne jak i wojskowe ze strony polskiej i francuskiej, nawet marszałka Focha, który nie chciał w żaden sposób pozwolić mi opuścić teraz Paryża choćby na tydzień, wobec przyśpieszonego tempa organizacji armii polskiej. Wobec tego nie pozostawało mi nic innego do zrobienia, jak wysyłać mego delegata, którym zamianowałem generała de Caste[l]laz z odręcznym pismem. Nigdy nie mogłem sobie darować, że osobiście nie mogłem złożyć podzięki Ojcu świętemu Benedyktowi XV, który tak dobrze rozumiał ciężki los narodu, nieprzerwanie walczącego w obronie chrześcijaństwa i o swoją własną wolność”.

Lewa strona płata chorągwi ofiarowanej generałowi Józefowi Hallerowi przez papieża Benedykta XV, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, fot. Pracownia Fotograficzna MWP

Chorągiew, która znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego, została podarowana przez generała w kwietniu 1926 roku. Jest uszyta z jedwabiu, karmazynowa, o wymiarach 107 x 115 centymetrów, obszyta z trzech stron złotą frędzlą. Płat przymocowano do dwuczęściowego drzewca o długości 230 centymetrów. Na prawej stronie płata aplikowano godło w postaci orła białego wykonanego z jedwabiu, z głową zwróconą w prawo, w złotej koronie królewskiej i ze złotym krzyżem w promieniach na piersiach. W rogach umieszczono ornament z kwiatów i liści goździków. Chorągiew jest obramowana dwoma sznurkami barwy złotej i białej. Na lewej stronie płata wyobrażono wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, a nad jej głową naszyto 12 złotych gwiazd.

Zdjęcie generała Józefa Hallera w mundurze weterańskim „Błękitnej Armii” zrobione w latach trzydziestych w Chicago, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Papież Benedykt XV, właściwie Giacomo della Chiesa (1854–1922), został wybrany na Stolicę Piotrową 3 września 1914 roku. Okazał się przyjacielem Polaków i orędownikiem niepodległości podzielonego zaborami kraju. Doceniał wkład wniesiony przez naszych przodków w historię Europy i Kościoła. To właśnie z jego inicjatywy 21 listopada 1915 roku w całym świecie chrześcijańskim przeprowadzono kwestę na rzecz narodu polskiego, a w 1917 roku papież wystąpił z apelem o odbudowanie państwa polskiego, widząc w tym warunek trwałego pokoju w Europie.

Kolekcja mundurów Armii Polskiej we Francji 1917–1919, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, fot. Michał Mackiewicz

Wielkie zasługi w odbudowie państwa i obronie jego granic położyli Haller i żołnierze „Błękitnej Armii”, nazywanej tak od niebieskoszarych francuskich mundurów. Najpierw zapisali chlubną kartę pod koniec zmagań I wojny światowej na froncie zachodnim, a wiosną 1919 roku ruszyli do Polski, aby wziąć udział w wojnie o Galicję. „Jadą do kraju dywizje polskie, stworzone na obcych ziemiach wysiłkiem całego Narodu Polskiego, a zwłaszcza dzięki dzielności i tężyźnie jego wychodźstwa w obu Amerykach, Północnej i Południowej – pisał w rozkazie z kwietnia 1919 roku generał Haller – Dzięki wytrwałej pracy polskich mężów stanu, jak oto: Ignacy Paderewski i Roman Dmowski, dzięki orężnemu czynowi Naczelnika Rzeczypospolitej Polskiej Józefa Piłsudskiego”.

Orzeł haftowany na naramienniki lub czapkę żołnierza Armii Polskiej we Francji. Godło według projektu Jana Rosena, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Do kraju przybyła 70-tysięczna formacja, zasilona polskimi ochotnikami z Włoch – byłymi jeńcami z armii austro-węgierskiej. Hallerczycy przechylili szalę zwycięstwa w wojnie z Ukraińcami, a po utworzeniu we wrześniu 1919 roku jednolitego Wojska Polskiego oddziały wywodzące się z „Błękitnej Armii” wzięły udział w walkach z Rosją Radziecką.

Michał Mackiewicz

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Cenne pamiątki po Pierwszym Marszałku Polski. Kurtka i czapka Józefa Piłsudskiego w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego

W kurtce koloru "Feldgrau", ale z orłem na rogatywce. Mundury Wojska Wielkopolskiego w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Bolszewicki sztandar. Trofeum z Bitwy Warszawskiej ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego

Sztandar Karola II Gustawa. Bezcenna pamiątka z okresu potopu w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Uzbrojenie Wojska Wielkopolskiego 1918–1919. Powstańczy rynsztunek na zdjęciach ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego

Z gimnazjum do wojska. Ochotnicy w Wojsku Polskim 1918–1920

Na ratunek rannym żołnierzom. Mobilizacja służb medycznych podczas Bitwy Warszawskiej 1920 roku

Kobiety Niepodległości. Fotografia żołnierek Ochotniczej Legii Kobiet w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego