Współcześnie męska elegancja najczęściej kojarzy się z ciemnym garniturem, klasyczną koszulą oraz krawatem. Początki takiego stroju sięgają końca XVIII wieku, ale jego obecna forma została spopularyzowana dopiero w latach międzywojennych. O tym, jak dużą wagę przywiązywano wówczas do schludnego wyglądu, mogą świadczyć obiekty z kolekcji Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi – pudełko na kołnierzyki i przyrząd do prostowania krawatów.
Do czego służyło pudełko na kołnierzyki? W czasach, gdy ubiory prano dużo rzadziej, stosowano rozwiązania, które nie wymagały częstego odświeżania całej koszuli. Pomysł na odpinane elementy początkowo dotyczył plastronów, czyli przedniego elementu koszuli, a w XIX wieku wykorzystano go do kołnierzyków i mankietów. Dzięki temu można było prać i krochmalić jedynie części widoczne spod wierzchniej warstwy ubioru.
Pudełko na kołnierzyki, Polska, lata trzydzieste XX wieku, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, fot. Piotr Tomczyk
Wymiana tych elementów koszuli miała także inny cel – umożliwiała podążanie za modą i dopasowanie stroju do określonej okazji. W XIX wieku ubiór męski stał się skromniejszy i bardziej stonowany, co wiązało się z dandyzmem. Postawa ta charakteryzowała się pogardą dla życia mieszczańskiego oraz zamiłowaniem piękna, przejawiającym się także w sposobie dbania o swój wizerunek. Strój dandysa miał być elegancki i wyszukany, a maniery nienaganne. Popularność tej mody sprawiła, że w ubiorze męskim zmianom zaczęły ulegać takie detale, jak kształt kołnierzyka. Odpinanie go ułatwiało zatem nie tylko czyszczenie, ale również pozwalało na bycie modnym bez konieczności kupowania nowej koszuli. Pudełko na kołnierzyki ze zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi umożliwiało przechowywanie ich tak, aby pozostały odświeżone i wyprasowane aż do momentu założenia.
Wykwintne krawiectwo męskie: zima 1935, broszura reklamowa Domu Mody Bogusław Herse, Warszawa 1935, licencja PD, Polona
Skoro mowa o czystej i schludnej koszuli, to nie należy zapominać o krawacie. Historia tego akcesorium zaczęła się w czasach panowania Ludwika XIV, który w trakcie przeglądu chorwackich wojsk najemnych zwrócił uwagę na kolorowe chustki noszone przez oficerów. Pułk został określony mianem Royal Cravattes, a dodatek ten stopniowo zdobywał coraz większą popularność. Moda na krawaty przybrała na sile w Anglii, co sprawiło, że strój brytyjskiego dżentelmena musiał zawierać ten element. Na początku XX wieku krawaty zyskały formę podobną do tej znanej nam dzisiaj, ale były krótsze, a to z powodu wyższego stanu spodni garniturowych. W 1923 roku Jesse Langsdorf opatentował nową metodę zszywania krawata, tak aby stał się bardziej elastyczny i łatwiej się go wiązało. Schludny i zadbany wygląd wymagał jednak odpowiedniego przygotowania dodatku przed jego założeniem, a jedno z rozwiązań tego problemu zaproponowała warszawska firma Gentelman. Pomysł okazał się na tyle skuteczny, że został doceniony przez Instytut Gospodarstwa Domowego.
Broszura Instytutu Gospodarstwa Domowego, 1933 r., s. 8, licencja PD, Polona
Instytut Gospodarstwa Domowego to stowarzyszenie, które powstało w Warszawie w 1930 roku. Prowadził działalność edukacyjną i zajmował się między innymi testowaniem oraz cechowaniem produktów. Co to oznaczało? Jak głosiła broszura Instytutu Gospodarstwa Domowego z 1938 roku, cechowanie produktów miało ułatwiać gospodyniom wybór sprzętu, który efektywnie pomógłby im w pracach domowych. W 1933 roku stowarzyszenie przyznało cechę przyrządowi do prostowania krawatów, wyprodukowanemu przez wspomnianą już firmę Gentelman. Ów aparat, sprawiający, że prasowanie staje się łatwiejsze, znajduje się w zbiorach Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Podłużna deska o kształcie nawiązującym do formy współczesnego krawata posiada wiele oznaczeń. Wśród nich można zobaczyć pieczątkę z logotypem wytwórni, cenę, numer patentu oraz cechę Instytutu Gospodarstwa Domowego, która zaświadczała o przydatności i skuteczności tego sprzętu.
Przyrząd do prostowania krawatów, firma Gentelman, Warszawa, lata trzydzieste XX wieku, Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi, fot. Piotr Tomczyk
W celu sprostania wymogom wobec eleganckiego wyglądu poszukiwano różnych praktycznych rozwiązań, które miałyby to ułatwić. Tego typu pomysły wykorzystujemy obecnie, a obiekty z Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi dowodzą, że takie kreatywne metody były stosowane również przez polskie firmy i pracownie funkcjonujące w okresie międzywojennym.
Aneta Dmochowska
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
