Książę Bolesław ucztuje

Nagrobek Bolesława III Rozrzutnego w Muzeum Narodowym we Wrocławiu

Świętując zakończenie Wielkiego Postu, książę Bolesław miał zjeść trzynaście kurczaków i wskutek niestrawności skonać. Tak przynajmniej utrzymywał młodszy z jego synów. A co się stało naprawdę? Zachowany nagrobek księcia nie przedstawia człowieka zmagającego się z nadwagą. Pamiętajmy jednak, że to wizerunek wyidealizowany. W czasach, o których mówimy, pośród elit rządzących grzech obżarstwa rzeczywiście był jednym z powszechniejszych. Choć przydomek Bolesława sugeruje, że nie nadmiernym objadaniem się grzeszył on najczęściej…

 

Bolesław przyszedł na świat jako najstarszy syn, piąte dziecko księcia wrocławskiego Henryka V Brzuchatego i Elżbiety wielkopolskiej. Imię otrzymał na pamiątkę swych dziadków, różniących się między sobą jak ogień i woda. Znalazło to odzwierciedlenie w ich przydomkach. Bolesław Pobożny, dziadek ze strony matki, odznaczał się nie tylko pobożnością. Był również świetnym politykiem i dobrym gospodarzem. Tego samego nie można by powiedzieć o dziadku ze strony ojca, Bolesławie Rogatce, który swymi poczynaniami zasłużył na miano czarnej owcy dynastii piastowskiej. Dla wnuka z pewnością nie byłby wzorem godnym naśladowania. Jednak do pewnego stopnia to właśnie w niego wdał się Bolesław III.

Płyta z nagrobka księcia Bolesława III legnicko-brzeskiego zw. Rozrzutnym lub Hojnym, po 1352, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, fot. Arkadiusz Podstawka, dzięki uprzejmości muzeum

W wieku pięciu lat książę został półsierotą. Do przedwczesnej śmierci jego ojca doprowadził zatarg z innym Piastem, Henrykiem III głogowskim. Ten ostatni porwał i uwięził Henryka Brzuchatego. Przetrzymywany w strasznych warunkach, w specjalnie w tym celu zbitej ciasnej skrzyni, Brzuchaty ostatecznie ugiął się i przystał na warunki kuzyna. Kosztowało go to utratę ziem i zdrowia, do którego nigdy już nie powrócił. Po jego śmierci opiekę nad księstwem i małoletnimi dziećmi przejął jego młodszy brat, Bolko I Surowy. Zaś po śmierci Bolka kolejno biskup wrocławski Henryk z Wierzbna i król Czech Wacław II. Ten ostatni żywo interesował się przyłączeniem Wrocławia do Korony Czeskiej. W 1302 roku zabrał Bolesława do Pragi, a rok później ożenił go ze swą córką Małgorzatą.

Teść księcia Bolesława, król Czech i Polski Wacław II. Minitura z Codex Manesse, 1 połowa XIV w.,  licencja PD,  źródło: Wikimedia Commons

W 1311 roku Bolesław i jego bracia, Henryk i Władysław, podzielili między siebie ojcowskie dziedzictwo. Bolesław zdecydował się na ziemię brzeską. Młodsi bracia, którym przypadły kolejno Wrocław i Legnica, mieli go spłacić. Władysław nie wywiązał się ze zobowiązań i musiał zwrócić księstwo legnickie Bolesławowi.

Opactwo w Lubiążu, gdzie w ufundowanej kaplicy (dziś zwanej Kaplicą Książęcą) spoczął po śmierci książę Bolesław. Licencja PD. Źródło: Wikimedia Commons

Kariera polityczna Bolesława była naznaczona pasmem niepowodzeń. Starania księcia o koronę czeską oraz zakusy na tron wrocławski spełzły na niczym. Relacje Bolesława z braćmi, zwłaszcza najmłodszym Władysławem, też nie układały się najlepiej. Doszło nawet do tego, że Władysław przystał do bandy rycerzy rabusiów i wraz z nimi przypuszczał ataki na ziemie Bolesława. Sam książę zaś dokonywał w swoim czasie podobnych najazdów na księstwo Henryka. Wszelkie niepowodzenia i porażki wetował sobie hulaszczym trybem życia, co znalazło odzwierciedlenie w jego przydomku. Na 10 lat przed śmiercią oddał swym synom Legnicę, sam zaś rezydował w Brzegu.

Pieczęć Bolesława z 1337 roku wzorowana na pieczęci jego szwagra, króla Czech Jana Luksemburskiego, licencja PD, Wikimedia Commons

Bolesław III Rozrzutny zmarł, jak żył. Jeśli wierzyć relacji jego młodszego syna Ludwika, na skutek obżarstwa. Po śmierci spoczął w ufundowanej przez siebie kaplicy w opactwie Cystersów w Lubiążu, w której codziennie odmawiano modły za spokój jego duszy. Z jego nagrobka zachowała się jedynie płyta. Można zobaczyć ją w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, obok nagrobków Henryka II Pobożnego i Henryka IV Prawego. Bolesław został ukazany w zbroi rycerskiej, z mieczem i w książęcej mitrze na głowie. W prawej dłoni dzierży model kaplicy w Lubiążu, w lewej – tarczę z orłem śląskim. Podobnie jak w przypadku innych Piastów śląskich, wizerunek przedstawia księcia jako pełnego życia. Jedynym przypomnieniem o fakcie, że mamy do czynienia ze zmarłym, zdaje się poduszka, na której spoczywa jego głowa. Po obu jej stronach widnieją tarcze z orłami. Z kolei lew pod książęcymi stopami ma symbolizować zwycięstwo nad złem.

Katarzyna Ogrodnik-Fujcik

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Henryk I Jaworski. Rycerze Okrągłego Stołu na Dolnym Śląsku
W Krainie Wygasłych Wulkanów. Romańskie i gotyckie malarstwo ścienne Gór Kaczawskich
Piastowska duma Śląska. Zamek Lenno we Wleniu

Chwalebne skutki uczty kanclerza Mikołaja. O fundacji klasztoru w Henrykowie i powstaniu Księgi henrykowskiej

Jadwiga Śląska. Księżna niezwykłej pobożności

Bolesław Wysoki powraca. Barwne życie najstarszego wnuka Bolesława Krzywoustego

Śmiertelna agonia w czerwonym marmurze. Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka w katedrze na Wawelu
Nagrobek Władysława Jagiełły w katedrze wawelskiej

Bitwy, wytworne zabawy…Turnieje i inne obyczaje rycerskie na średniowiecznym Śląsku