Nowy most w Warszawie?

Feliks Pancer i projekty mostu wiszącego na Wiśle

 

Kwestia odpowiedniej dla Warszawy liczby mostów nie narodziła się w XX lub XXI wieku. Od zniszczenia mostu Zygmunta Augusta w 1603 roku aż do otwarcia mostu Kierbedzia w roku 1864 miasto cierpiało z powodu braku stałej przeprawy przez Wisłę. W pierwszej połowie XIX wieku podejmowano różne próby rozwiązania tego problemu.

Po upadku powstania listopadowego Warszawa posiadała jedynie most łyżwowy, który montowano wiosną, a składano jesienią. Dojazd do pływającej przeprawy na przedłużeniu ulicy Bednarskiej był jednak kłopotliwy ze względu na niewielką szerokość ulicy, jej znaczny spadek i brak możliwości zapewnienia pieszym i pojazdom bezpiecznego zjazdu. Uznano, iż kwestia ta wymaga szybkiego rozwiązania. Aby ograniczyć koszty inwestycji, zdecydowano rozpatrzyć projekt łączony, obejmujący zarówno zjazd do Wisły poszerzonymi ulicami Celną i Bugaj, jak i przejazd pod poziomem Gnojnej Góry – wysypiska śmieci nastręczającego dotychczas mieszkańcom szeregu problemów. Propozycja ta nie spotkała się jednak z akceptacją.

Zjazd na most i plac Zamkowy, widok, A. Wariant z widokiem na pałac Pod Blachą, B. Wariant z przedłużoną oficyną przy Bramie Grodzkiej zasłaniającą pałac Pod Blachą, Feliks Pancer, po 1843, tusz, akwarela na papierze; skala 1 : 508, sygn. MHW 8253/Pl, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy

W 1843 roku zatwierdzono plan zjazdu od Krakowskiego Przedmieścia do Wisły. Miał on rozpoczynać się przy placu Zamkowym i prowadzić do rzeki, gdyż zostało to zaaprobowane przez cara Mikołaja I w planie regulacji Pragi, a poza tym ta lokalizacja okazała się dogodna także w sytuacji przeniesienia mostu z przedłużenia ulicy Bednarskiej na wprost Zamku. W 1843 roku zatwierdzono projekt, którego głównym projektantem i realizatorem został inżynier Feliks Pancer (1798–1851). Był on członkiem Korpusu Inżynierów Wojsk Polskich, urzędnikiem w Oddziale Komunikacji Lądowych i Wodnych Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych oraz wykładowcą Szkoły Wojskowej Aplikacyjnej. W tym samym roku, aby umożliwić realizację założeń, rozebrano kościół i klasztor Bernardynek w południowo-wschodniej pierzei placu Zamkowego.

Zjazd na most, elewacja od Krakowskiego Przedmieścia do Wisły i przekrój podłużny arkad wiaduktu, Feliks Pancer, po 1843, tusz, akwarela na papierze; skala 1 : 508, zakup, sygn. MHW 8254/Pl, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy

W zbiorach Muzeum Warszawy znajdują się cztery prace inżyniera Feliksa Pancera. Pierwsza prezentuje projekt zawierający dwa warianty zjazdu na most. Pierwsze rozwiązanie obejmuje projekt placu przed południową pierzeją Zamku z widoczną górną częścią pałacu Pod Blachą. Druga wersja proponuje przedłużenie oficyny przy Bramie Grodzkiej, zasłaniając pałac Pod Blachą.

Most wiszący na Wiśle w Warszawie, projekt, Feliks Pancer, około 1844, tusz, akwarela na papierze, skala 1 : 1014, zakup, sygn. MHW 8256/Pl, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy

Kolejne dwie prace ukazują zjazd na most, zaś tło stanowią elewacja dawnego Zamku Królewskiego od strony dzisiejszego mostu Śląsko-Dąbrowskiego oraz projekt elewacji bocznej wiaduktu i jego plan sytuacyjny. Ostatnia praca Pancera to projekt mostu wiszącego na Wiśle z 1844 roku. Most – zgodnie z koncepcją inżyniera – miał znaleźć się na przedłużeniu projektowanego zjazdu i być wsparty na trzech murowanych filarach. Został ukazany na tle panoramy Warszawy.

Wiadukt Pancera, projekt elewacji bocznej i plan sytuacyjny, wariant II, Feliks Pancer, około 1841, tusz, akwarela na papierze, skala 1 : 508, zakup, sygn. MHW 8255/Pl, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy

Prace przechowywane w Muzeum Warszawy stanowią niezwykle cenne ilustracje dziewiętnastowiecznego myślenia o rozwoju miasta: pokazują podejście ówczesnych decydentów do istniejących w przestrzeni obiektów (decyzja o wyburzeniu kościoła i klasztoru Bernardynek), a także prezentują koncepcje rozwoju Powiśla.

Katarzyna Wagner

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Geodezyjny środek dawnej Warszawy. Kościół Ewangelicko-Augsburski
Pałac Kronenberga w Warszawie
Gaz na ulicach, czyli krótka historia Gazowni Warszawskiej
Dawne warszawskie drapacze chmur

Most nadziei. Przeprawa przez Wisłę w powojennej Warszawie w obiektywie Zofii Chomętowskiej, w zbiorach Muzeum Warszawy

Józef Dietl. wizjonerski prezydent Krakowa