Suknia z resztek, buty z juchtu

O ubraniach z czasów II wojny światowej w zbiorach Muzeum Warszawy

W kolekcji ubiorów w Muzeum Warszawy znajduje się wiele pamiątek z czasów II wojny światowej, dokumentujących starania warszawianek o zachowanie elegancji w trudnych warunkach okupacji. Wojenna bieda zmuszała panie do przerabiania starej garderoby i niekonwencjonalnego podejścia do dostępnych tworzyw.

 

Żurnale z lat trzydziestych XX wieku informowały czytelniczki, że modne są suknie i kostiumy zakrywające kolana, podkreślające talię i akcentujące linię ramion. Wybuch II wojny światowej w 1939 roku sprawił, że tematowi stroju nie poświęcano zbyt wiele uwagi. Nie dało się go jednak zupełnie zlekceważyć, bo konieczne było posiadanie ubrania pozwalającego ochronić się przed chłodem lub upałem, umożliwiającego pracę zawodową, wygodnego podczas wojennej krzątaniny o zapewnienie codziennych potrzeb. Staranny ubiór bywał też postrzegany jako remedium na dramatyczną rzeczywistość, bo pozwalał zachować przynajmniej pozory normalności.

Suknia wizytowa, wyrób rzemieślniczy, lata czterdzieste XX wieku, Warszawa, Muzeum Warszawy, fot. A. Czechowski, M. Matyjaszewski, licencja PD, Wikimedia Commons

Moda lat czterdziestych podtrzymywała zalecenia z końca poprzedniej dekady. Ceniono prostotę i praktyczność, a damskie suknie i kostiumy zaczęły nieco przypominać stroje męskie. Dużym kłopotem było pozyskanie tkanin. Przerabiano zatem stare ubrania i wykorzystywano resztki różnych materiałów, co owocowało ciekawymi zestawieniami kolorów, deseni czy faktur. Przykład stanowi suknia z Muzeum Warszawy, uszyta z kawałków brązowej i błękitnej tkaniny, ozdobiona haftowanymi brązowymi groszkami. Ratunkiem były też tkaniny wytwarzane domowymi sposobami, zwłaszcza wełniane. W czasie okupacji niemieckiej, w obliczu niedoborów i reglamentacji tekstyliów, w Warszawie powstało wiele domowych warsztatów tkackich. Produkowane w ten sposób samodziały stanowiły cenne źródło tkanin ubraniowych, a jednocześnie zapewniały utrzymanie przedstawicielkom warszawskiej inteligencji, które wojna pozbawiła zatrudnienia. W zbiorach Muzeum Warszawy znajduje się uszyty z wełnianego samodziału prosty kostium, złożony z rozkloszowanej spódnicy i żakietu o męskim kroju, wyraźnie podkreślający linię ramion.

Kostium z samodziału, wyrób rzemieślniczy, lata czterdzieste XX wieku, Warszawa, Muzeum Warszawy, fot. I. Oleś, licencja PD, Wikimedia Commons

Źródło tkanin ubraniowych stanowiły też spadochrony używane przez aliantów do zrzutów dla Armii Krajowej. W Muzeum Warszawy jest przechowywana bluzka z seledynowego jedwabiu spadochronowego. Została uszyta tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego, w lipcu 1944 roku, dla Janiny Kazimierskiej, pseudonim Kalina II, sanitariuszki i łączniczki w batalionach Iwo i Ostoja, przez krawcową Helenę Pruszyńską w prywatnym zakładzie przy ulicy Towarowej. Bluzka towarzyszyła swojej właścicielce podczas walk powstańczych.

Pantofle z juchtowej skóry, wyrób rzemieślniczy, lata czterdzieste XX wieku, Warszawa, Muzeum Warszawy, fot. M. Kalina, A. Niakrasau, licencja PD, Wikimedia Commons

Największym wyzwaniem przy kompletowaniu garderoby było zdobycie obuwia. Skórę reglamentowano, bo rekwirowano ją na potrzeby wojska. Wojenne kłopoty z pozyskaniem skór dobrej jakości zmuszały do poszukiwania materiałów zastępczych. Podeszwy produkowano zatem z korka, drewna lub sznurkowej plecionki, a przyszwy i cholewki, czyli wierzchnie części butów, szyto z pośledniejszych gatunków skór, tkanin albo nawet pleciono je z celofanu. Przykładem inwencji warszawskiego szewca z lat czterdziestych XX wieku są pantofle damskie wykonane z juchtu, czyli sztywnej skóry w naturalnym kolorze.). Znajdują się one w zbiorach Muzeum Warszawy. Często próbowano wytwarzać buty samodzielnie. W domu powstawały także dzianiny – swetry, szale, czapki i rękawice, a nawet biżuteria. W kolekcji Muzeum Warszawy są broszki z usztywnionej specjalną miksturą wstążki formowanej w kształt fiołków czy niezapominajek.

Broszka z fiołkiem, wyrób domowy, lata czterdzieste XX wieku, Warszawa, Muzeum Warszawy, fot. M. Matyjaszewski, A. Niakrasau, licencja PD, Wikimedia Commons

Pomysłowość i umiejętność własnoręcznego wykonania odzieży okazały się cennym talentem także w latach powojennych – w czasach nieustających deficytów i kryzysów gospodarczych w PRL.

Agnieszka Dąbrowska

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Haczyki i szczypce. Zapomniane akcesoria elegantki ze zbiorów Muzeum Warszawy

Cekiny na tanecznym parkiecie. Międzywojenna suknia do tańca z Muzeum Warszawy

Łowickie róże, liście dębu i syrena z ogonem z milanowskiego jedwabiu. Suknie projektu Grażyny Hase w zbiorach Muzeum Warszawy

Jak bez mydła myć jasne i ciemne włosy. Saszetka szamponu Czarna główka ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni

Sukienka ze skrawków płaszczy wojskowych. Pamiątka historyczna ze zbiorów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Modna „Pani” w międzywojennej Gdyni. Główka modniarska ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni