czy Polacy byli kiedyś muzykalni?

Melodie na Psałterz Polski Mikołaja Gomółki

Melodie na Psałterz Polski Mikołaja Gomółki, stworzone zostały w dobie reformacji, dla „prostych domaków”. Pisane z myślą o śpiewaniu domowym, dziś na stałe trafiły do kanonu arcydzieł muzyki polskiej.

Melodie na Psałterz Polski Mikołaja Gomółki ukazały się w 1580 r. w Drukarni Łazarzowej w Krakowie. Kompozytor stworzył krótkie, czterogłosowe utwory, do tekstów wszystkich 150 psalmów, wchodzących w skład psałterza (Księgi Psalmów ze Starego Testamentu), sparafrazowanych przez Jana Kochanowskiego. Melodie są dziełem niezwykłym, zarówno ze względu na polskie teksty Kochanowskiego (łączące motywy religijne, filozoficzne czy nawet osobiste), jak i muzykę Gomółki. Wpisują się też w postulaty panującej wtedy w Polsce reformacji. Melodie na Psałterz Polski stały się użytkową literaturą modlitewną uznawaną zarówno przez katolików, jak i protestantów. W epoce renesansu była to jedna z największych przemian w muzyce kościelnej – obok wszechobecnej łaciny w Kościele pojawiły się języki narodowe.

Mikołaj Gomółka, Melodie na Psałterz Polski (strona tytułowa),1580, Biblioteka Narodowa, źródło: Polona

„Są łacniuchno uczynione, Prostakom nie zatrudnione, Nie dla Włochów, dla Polaków, Dla naszych, prostych domaków” – tak o swojej kompozycji pisał Mikołaj Gomółka. Słowa te są znamienne. Melodie cechuje prosta budowa zwrotkowa, poszczególne głosy utrzymane w średnim rejestrze (żeby każdy mógł je z łatwością zaśpiewać), oparte są na technice nota contra notam (dosłownie nuta przeciw nucie), polegającej na prowadzeniu wszystkich głosów kompozycji w takich samych wartościach rytmicznych. W rytmice kompozytor starał się zachować wierność akcentacji języka polskiego. Wszystko to sprawiało, że „prości domacy” nie mieli problemów z ich śpiewaniem.

Mikołaj Gomółka, Melodie na Psałterz Polski,1580, Biblioteka Narodowa, źródło: Polona

Opracowane przez Gomółkę Psalmy mają różny charakter - wesoły lub poważny, w zależności od treści tekstu. Trzeba też zdać sobie sprawę z tego, że w epoce renesansu związki słowa i muzyki były bardzo silne. Wszyscy kompozytorzy tych czasów dbali o podkreślanie relacji między muzyką a tekstem, a Gomółka nie był tutaj wyjątkiem. W Psalmach muzyką podkreślał to, co ważne w tekście. Na przykład w psalmie Serce mi każe śpiewać, kiedy w tekście pojawiają się słowa pisarz pismo leje również melodia opada coraz to niżej, niczym spływający z pióra atrament jak zauważa muzykolog dr Paweł Gancarczyk.

Mikołaj Gomółka, Psalmy Pielgrzymów z: Melodie na Psałterz Polski, źródło: Youtube

Melodie na Psałterz Polski są bardzo ważnym zbiorem utworów. „Napisane przed wiekami, są niezwykle aktualne mimo upływu czasu, przemawiają z tą samą siłą” – podkreśla Paulina Ceremużyńska. Dziś jednak opracowanie muzyczne wydaje się skomplikowane, rzadko zdarza się, by były wykonywane przez amatorów. Czyżby „prości domacy” byli w czasach Gomółki bardziej muzykalni niż współcześni Polacy? – pyta Paweł Gancarczyk.

Paulina Pieńkowska

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Kraków woj. małopolskie
Sandomierz woj. świętokrzyskie

Ach, cóż to był za ślub!

Rodzina Jagiellonów tuż przed wygaśnięciem dynastii. Miniatury portretowe z warsztatu Lucasa Cranacha Młodszego
Nagrobek Władysława Jagiełły w katedrze wawelskiej

Włoski rękopis w rękach królów Polski. Tajemnicze dzieje tzw. Modlitewnika Królowej Bony ze zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie

Spór króla z biskupem muzyką pisany. Poemat symfoniczny Ludomira Różyckiego

„Bój się Boga! Nie przysięgaj…” Obrady Trybunału Koronnego w Lublinie

OBRAZ LEONARDA DA VINCI ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie

Wyhaftowana legenda świętego Stanisława. Ornat fundacji Piotra Kmity w Muzeum Katedralnym na Wawelu

Muzyczne wspomnienie Jagiellonów. Tryptyk Jagielloński Andrzeja Panufnika
Architektura Renesansu Cechy Stylu
Nauczyciel Chopina autorem opery. Król Łokietek czyli Wiśliczanki Józefa Elsnera.
Nipokorne miasto. Wojna króla Stefana Batorego z Gdańskiem
Pierwszy Most na Wiśle. Cud techniki XVI wieku
Historia królowej Jadwigi dla melomanów. Opera Karola Kurpińskiego
Kochanka – żona – królowa. Barbara Radziwiłłówna w szponach miłości i polityki