Zbiór pieśni „Zjednoczona Polska” op. 36 Feliksa Nowowiejskiego wydany został dwa lata po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Pokazuje on, że na kształtowanie się społeczeństwa polskiego po latach zaborów miała wpływ także muzyka.
11 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu władzę nad podległymi jej wojskami. Niemcy podpisały zawieszenie broni, kończące I wojnę światową. Polska po 123 latach odzyskała niepodległość. Od tego czasu, aż do roku 1922 trwało formowanie terytorium państwa polskiego. „Polska była jednym z tych państw europejskich, które rzeczywiście powstawały od nowa. Jej byt wymagał nie tylko decyzji dotyczącej form ustroju i rządu odradzającej się ojczyzny, ale również autonomicznego skonsolidowania Polaków, spod trzech zaborów” – pisze Alina Kowalczykowa. Polacy musieli na nowo uczyć się żyć ze sobą. Zachodzące wtedy procesy i przemiany znalazły swoje odzwierciedlenie także w muzyce. Jednym z kompozytorów, który uważał je za bardzo istotne był Feliks Nowowiejski. Dał temu wyraz, tworząc śpiewnik o wiele mówiącym tytule: „Zjednoczona Polska”.
Portret Feliksa Nowowiejskiego, po 1908, źródło: Polona
Na śpiewnik składa się 15 pieśni do słów m.in. Marii Konopnickiej, Jana Kasprowicza czy piszącego w gwarze kaszubskiej Jarosza Derdowskiego. Zbiór otwiera opracowanie „Hymnu Rzeczypospolitej Polskiej”, następnie pojawia się chyba najbardziej znany utwór Nowowiejskiego – „Rota”.
Feliks Nowowiejski, Rota, źródło: Youtube
Proste opracowanie muzyczne pieśni związane jest z przeznaczeniem śpiewnika. Nowowiejski prowadzi poszczególne głosy w taki sposób, by zachować zrozumiałość tekstu. „Zjednoczona Polska” została przyjęta przez Departament Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego przy Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej i została polecona do używania w szkołach średnich. Zamieszczony w śpiewniku zbiór pieśni obok wartości patriotycznych zawierał także wartości dydaktyczne.
Feliks Nowowiejski podczas wypoczynku w Gdyni, 1930, fot: Narodowe Archiwum Cyfrowe
„Feliks Nowowiejski w swoich utworach podejmował tematy wynikające z ówczesnej sytuacji państwa – bezpieczeństwa jego granic, odbudowy gospodarki oraz integracji społeczeństwa polskiego” – pisze Jan Boehm. Trudno się z tym nie zgodzić słuchając pieśni zawartych w śpiewniku. Zbiór utworów Nowowiejskiego „Zjednoczona Polska” był znany w całym kraju – pieśni w nim zawarte śpiewano zarówno w Warszawie, jak i w Poznaniu czy na Kresach. Kiedyś śpiewnik „Zjednoczona Polska” był jednym z wielu elementów wpływających na kształtowanie się społeczeństwa polskiego po latach rozbiorów. Dziś wraca się do nich często podczas obchodów patriotycznych.
Paulina Pieńkowska
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU