Spór króla z biskupem muzyką pisany

Poemat symfoniczny Ludomira Różyckiego

W poemacie symfonicznym Bolesław Śmiały Ludomir Różycki za pomocą muzyki przedstawia historię polskiego króla i jego konfliktu z biskupem krakowskim.

Ludomir Różycki to kompozytor okresu młodej polski, który w 1905 r., wspólnie z Karolem Szymanowskim, Grzegorzem Fitelbergiem i Apolinarym Szeluto, założył Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich, działającą na rzecz promocji muzyki polskiej za granicą. Historia Polski była jednym ze źródeł inspiracji kompozytora. Nawiązuje do niej m.in. w poemacie symfonicznym Bolesław Śmiały. Utwór bazuje na historii władcy panującego w Polsce w II poł. XI w.

Ludomir Różycki, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

W wielkim sporze o inwestyturę Bolesław dołączył do obozu papieskiego, co umożliwiło mu koronację w 1076 r. Trzy lata później doszło do katastrofy. Król brutalnie karał rycerzy, którzy wbrew jego woli postanowili wrócić do kraju z wyprawy wojennej na Ruś. Biskup krakowski Stanisław, nie godząc się na okrucieństwo króla, „wyciągnął ku niemu miecz klątwy”. Wówczas monarcha skazał biskupa na śmierć. Tym czynem Bolesław Śmiały wywołał bunt możnych i musiał uciec z Polski na Węgry.

Bolesław Śmiały Ludomira Różyckiego to poemat symfoniczny - czyli utwór oparty na pozamuzycznym programie (najczęściej literackim), w tym przypadku historii związanej z polskim królem. W jaki sposób muzycznie kompozytor oddał jej treść?

Ludomir Różycki, Bolesław Śmiały, 1906, źródło: Youtube

Poemat podzielony jest na 6 obrazów, przedstawiających poszczególne jej etapy. Pierwszy obraz nawiązuje do sceny, kiedy Stanisław rzuca na Bolesława klątwę. Różycki, by pokazać potęgę Kościoła w epoce średniowiecza, prowadzi tu melodię w bardzo niskim rejestrze, dając się wypowiedzieć tubom, kontrafagotom i kontrabasom. W drugim, pełnym dramatyzmu obrazie kompozytor muzycznie przedstawia scenę zabójstwa duchownego. Później następują obrazy pokazujące wewnętrzny konflikt Bolesława, którego dręczą wyrzuty sumienia. W ostatniej scenie król po raz ostatni patrzy na swój gród i odjeżdża. Muzycznie przedstawione jest to liryczną i melancholijną melodią, sugerującą smutek i samotność Bolesława.  Finał nie daje odpowiedzi, jak potoczą się dalej losy Bolesława. Różycki zaznacza to niedopowiedzenie, kończąc swój poemat „dysonującym akordem bez rozwiązania”.

Jan Matejko, Zabójstwo św. Stanisława, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, licencja PD, Wikimedia Commons

Postać Bolesława Śmiałego poruszała wyobraźnię wielu twórców. Polski król stał się bohaterem dzieł literackich (Stanisław Wyspiański, dramat Bolesław Śmiały, Karol Bunsch, powieść Imiennik – Miecz i pastorał) czy filmu (Bolesław Śmiały w reż. Witolda Lesiewicza). Kompozytorzy w swoich dziełach często odwoływali się do postaci biskupa Stanisława i jego konfliktu z królem. Jednym z pierwszych utworów na jego temat była Historia gloriosissimi Stanislai Wincentego z Kielczy (z której pochodzi hymn Gaude, mater Polonia). Na uczczenie 900-lecie męczeństwa świętego Henryk Mikołaj Górecki napisał Beatus Vir, dedykowany później Janowi Pawłowi II.

Paulina Pieńkowska

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Gniezno woj. wielkopolskie

Zagadkowe zabójstwo książęcej małżonki

Kodeks Matyldy. Utwór muzyczny przyczyną wojny?
Gniezno czy Giecz czyli skąd pochodzi dynastia?
Gospodarz dobry i wesoły. Działalność i rozrywki Henryka Brodatego
Jak Bolesław olśnił Ottona w Gnieźnie
Dobrawa. pierwsza polska księżna