galop Koni, brzdęk szabel, salwy armatnie

Symfonia Karola Kurpińskiego

Bitwa pod Możajskiem, inaczej bitwa pod Borodino, to jedna z najsławniejszych bitew armii napoleońskiej. W jaki sposób Karol Kurpiński w swojej symfonii muzycznie odmalował tamte wydarzenia? Czy usłyszymy w utworze odgłosy bitwy?

Karol Kurpiński napisał Symfonię „Bitwa pod Możajskiem” w 1812 roku, na wieść o zwycięstwie wojsk Napoleońskich pod Borodino. W wyniku bitwy Kutuzow wycofał wojska rosyjskie z pola walki, otwierając tym samym Napoleonowi drogę do Moskwy. Jak powiedział Stanisław Leszczyński (dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego „Chopin i jego Europa”): „Odżyły wówczas nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. Kurpiński starał się zilustrować to muzyką”. Niestety, w niedługim czasie sytuacja Napoleona skrajnie się zmieniła – jego wyprawa na Moskwę była początkiem końca dominacji tego władcy w Europie. Wielka Armia Napoleona, która w czerwcu 1812 roku liczyła prawie 600 tysięcy, zmalała w listopadzie do 10% tej liczby. Od tej pory Symfonię Kurpińskiego zaczęto grywać pod ogólnikowym tytułem – „Wielka Symfonia Bitwę Wyobrażająca”.

Karol Kurpiński, Bitwa pod Możajskiem (Wielka symfonia bitwę wyobrażająca), Batalia, źródło: Youtube

Symfonia jest pięcioczęściowa, a każda z części ma tytuł zapowiadający poszczególne fazy rozgrywającej się walki. Mamy tu zatem: Noc, Rozwidnienie się, Wschód słońca, Czytanie rozkazu dziennego, Marsz Wielki, Batalię i Marsz Wielki da capo. Na początku Symfonia utrzymana jest w sielskiej atmosferze, słyszymy odgłosy przyrody – śpiew ptaków o świcie, oddany przez flety, czy pianie koguta oddane przez oboje. Dopiero sygnały trąbek i waltorni sugerują, że rozpoczęła się bitwa.  W swojej Symfonii Kurpiński wykorzystuje onomatopeje, efekty dźwiękowe naśladujące odgłosy walki. „Rytmy punktowane miały oddawać galop koni, uderzenia w czynele – brzęk krzyżowanych szabel, uderzenia w kotły – salwy armatnie, a szaleńcze biegi smyczków całą grozę starcia dwóch armii”.

Wasilij Wierieszczagin, Napoleon pod Borodino, Wikimedia Commons

Warto dodać, że nie tylko Karol Kurpiński inspirował się poczynaniami wojsk Napoleońskich. Dla upamiętnienia obrony Moskwy Piotr Czajkowski stworzył uwerturę koncertową „Rok 1812”. W czasach wojen napoleońskich toczy się też akcja epopei Lwa Tołstoja „Wojna i pokój”. Utwór Kurpińskiego jest dziś praktycznie zapomniany, być może ze względu na Chopina, który 5 lat później napisał już swój pierwszy utwór – Polonez g-moll, a który swą twórczością przyćmił innych polskich kompozytorów tamtych czasów. Jednak ostatnio możemy zauważyć tendencję do odkrywania na nowo tych zapomnianych perełek muzyki polskiej XIX wieku – Symfonia „Bitwa pod Możajskiem” została nagrana w 2013 roku i ukazała się na płycie Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina.

Paulina Pieńkowska

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Warszawa woj. mazowieckie
Piękną nigdy nie byłam, ale często bywałam ładną. Portret Izabeli Czartoryskiej w Muzuem Narodowym w Krakowie

 Osiem lwów, czterech ptaków pilnuje siedmiu łajdaków. Niechciany pomnik na Placu Saskim

Tadeusz z Warszwy. Fikcyjny prawnuk Jana III Sobieskiego