„Ma przedstawić przeszłość bohaterską Polski, nastrój liryczny narodu polskiego, finał stanowi poemat symfoniczny osnuty na tle powstania 1863 roku” - tak zapowiadano Symfonię h-moll Ignacego Jana Paderewskiego. Czy faktycznie Polacy usłyszeli w niej reminiscencje narodowego zrywu?
Ignacy Jan Paderewski to postać niezwykła dla polskiej historii. Sławę kompozytora i pianisty łączył z aktywnością polityczną. Stanął czele polskiego rządu po I wojnie światowej. Częste koncerty i działania na rzecz przywrócenia niepodległości ojczyzny nie przeszkodziły mu w pracy kompozytorskiej.
Ignacy Jan Paderewski, licencja PD, Wikimedia Commons
Paderewski jest twórcą wielu utworów w tym m.in. Symfonii h-moll „Polonia”. Bezpośrednim impulsem do powstania dzieła była 40. rocznica powstania styczniowego. Praca nad utworem zajęła kompozytorowi jednak sześć długich lat i w rezultacie symfonia nie została wykonana w rocznicę powstania. Pewnego dnia Paderewski powiedział ponoć z powagą: „Uwielbiam muzykę, ale jeszcze bardziej kocham moją Ojczyznę”. Wydaje się, że w Symfonii h-moll poprzez muzykę kompozytor starał się przekazać swoją miłość do ojczyzny.
Ignacy Jan Paderewski, symfonia Polonia, źródło: Youtube
Symfonia jest trzyczęściowa. Część pierwsza – bardzo podniosła i ekspresyjna - ma przywołać pamięć o heroicznej przeszłości Polski. Liryczna część druga z tematem prowadzonym przez klarnet stara się pokazać naturę narodu polskiego. Część trzecia ma natomiast przypomnieć o wydarzeniach z powstania styczniowego. Paderewski muzyką starał się wyrazić uczucia nadziei na zwycięstwo oraz nastrój pełnej dramatyzmu walki. W jaki sposób to osiąga? Kompozytor symbolicznie cytuje melodię mazurka „Jeszcze Polska nie zginęła” kontrastując ją z charakterystycznym "motywem przemocy”, granym przez 4 sarusofony (instrument o blaszanej rurze takiej jak w saksofonie, zwiniętej na podobieństwo fagotu) i tonitruon – arkusz blachy, którym można naśladować odgłos grzmotów.
Artur Grottger, Bitwa, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie, Wikimedia Commons, licencja PD-ART
Paderewski inspirował innych kompozytorów, m.in. Edward Elgar napisał utwór Polonia op. 76, dedykowany polskiemu kompozytorowi, w którym tak jak Paderewski cytuje Mazurek Dąbrowskiego. Symfonia h-moll jest utworem bardzo rozbudowanym - trwa ponad godzinę. Z tej przyczyny w całości została nagrana dopiero w 2001 roku w interpretacji orkiestry Sinfonia Varsovia pod dyrekcją Jerzego Maksymiuka. Muzyka Paderewskiego przez wiele lat pozostawała w cieniu dzieł innych kompozytorów, tworzących w podobnym okresie. Ostatnio wraca się do niej coraz częściej – m.in. od roku 2014 w Warszawie organizowany jest Międzynarodowy Festiwal im. Ignacego Jana Paderewskiego.
Paulina Pieńkowska
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
