Na falach eteru

O początkach polskiej radiofonii

„Tu próbna stacja radionadawcza Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego w Warszawie, fala 385 metrów”. Na te słowa musieliśmy czekać aż do 1 lutego 1925 roku, gdyż sprawy radiofonii w Polsce długo nie były prawnie uregulowane. Dopiero rozporządzenie ministra przemysłu i handlu z 1924 roku sprawiło, że radio przestało być domeną wojska, dając możliwość korzystania z urządzeń radiotechnicznych przez osoby prywatne, a jednocześnie przyczyniając się do rozwoju ruchu radioamatorskiego.

 

Zainteresowanie tematyką radiową nabrało szczególnego znaczenia wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. W pierwszej kolejności wojskowi specjaliści radiowi przejęli po byłych zaborcach sprzęt oraz stacje radiotelegraficzne. Następny etap ożywienia przemysłu radiotechnicznego w Polsce stanowiła organizacja własnych zakładów radiotechnicznych. Ponadto w 1919 roku powstały dwie pierwsze prywatne firmy radiotechniczne. Były to Farad oraz Radiopol, które po kilku latach połączyły się, tworząc Polskie Towarzystwo Radiotechniczne (PTR). Przedsiębiorstwo produkowało nadawczo-odbiorcze stacje radiotelegraficzne, a także – jako pierwsze w Polsce – lampy elektronowe i odbiorniki lampowe, propagując w ten sposób wiedzę radiotechniczną i rozwój techniki. W 1928 roku PTR przekształcono w Polskie Zakłady „Marconi” SA.

Fabrykacja lamp katodowych, Polskie Zakłady „Marconi” SA, Warszawa, ulica Narbutta 29, 1937, licencja PD, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu

Szczególną zasługą PTR było uruchomienie 1 lutego 1925 roku w Warszawie, przy ulicy Narbutta, pierwszej próbnej stacji nadawczej, która nadawała codziennie koncerty i odczyty w godzinach 18.00–19.00. Brali w nich udział, zazwyczaj bezpłatnie, wybitni aktorzy, muzycy i prelegenci. Natomiast funkcję spikerki pełniła Halina Wilczyńska, pracowniczka PTR. Do jej zadań należały włączenie mikrofonu i zapowiadanie kolejnego punktu programu, jak twierdzono, najlepszym kobiecym głosem w całym PTR. W rozgłośni działały zespół programowy, redakcja muzyczna i literacka. Po niespełna dwóch tygodniach zaczęto także nadawać komunikaty meteorologiczne i wiadomości Polskiej Agencji Telegraficznej. Nastroju tajemniczości w studiu nadawał panujący półmrok spowodowany wyłożeniem całego pomieszczenia grubym zielonym suknem.

W tym samym roku, w wyniku konkursu ogłoszonego przez ministerstwo, nowo powstałe Polskie Radio otrzymało koncesję na budowę i eksploatację urządzeń radiofonicznych w całej Polsce. 18 kwietnia 1926 roku rozpoczęło się stałe nadawanie programu w Warszawie, co jednocześnie zapoczątkowało historię regularnej radiofonii w Polsce. Pierwszy głos, który popłynął na falach eteru Polskiego Radia, należał do Janiny Sztompkówny. W czasie organizowania pracy radia została zatrudniona jako sekretarka w dziale muzycznym. Jednak już podczas prób technicznych zwrócono uwagę na jej talent, swobodę wypowiedzi i umiejętność pracy przy mikrofonie.

W kolejnych latach sieć radiofoniczna rozrastała się poprzez uruchamianie nowych rozgłośni, umożliwiając słuchanie audycji na coraz większym obszarze kraju. W ten sposób została zainicjowana akcja radiofonizacji kraju.

Blankiet nadawczy dowodu wpłaty na konto Polskiego Radia, po 1926 roku, awers, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu

Mimo że odbiorniki radiowe początkowo budziły niepokój, szybko stały się pożądane przez Polaków. Aby zostać pełnoprawnym właścicielem radioodbiornika, należało nie tylko dokonać jego zakupu, co już stanowiło znaczny wydatek, ale także zarejestrować odbiornik na poczcie. Ponadto trzeba było opłacać abonament radiowy, który pod koniec lat dwudziestych XX wieku wynosił trzy złote za miesiąc. W Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu znajdują się blankiety stanowiące dowody wpłaty na konto Polskiego Radia. Widnieje na nich adnotacja, że kwotę powinno się uiścić na konto czekowe w Pocztowej Kasie Oszczędności w Warszawie (P.K.O.). W celu dokonania opłaty za pomocą blankietu drukowanego przez drukarnię P.K.O. należało w odpowiedni sposób wypełnić jego trzy części (potwierdzenie dla wpłacającego, dowód wpłaty i dowód wpisu). Następnie wraz z kwotą pieniędzy zadeklarowaną na blankiecie nadawca udawał się do urzędu pocztowego. Tam urzędnik pocztowy kwitował potwierdzenie dla wpłacającego, odrywał je z blankietu i oddawał nadawcy. Czyste blankiety ze zbiorów muzeum pochodzą z 1926 roku i zostały przekazane do niego przez Pocztę Polską SA.

Blankiet nadawczy dowodu wpłaty na konto Polskiego Radia, rewers, po 1926 roku, licencja PD, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu

W dwudziestoleciu międzywojennym struktury oraz program Polskiego Radia nieustannie udoskonalano. Te wszystkie zabiegi, prowadzące do ciągłego unowocześniania stacji, sprawiły, że w 1939 roku sygnał rozgłośni docierał do ponad miliona mieszkańców kraju. Tak szerokie grono odbiorców kształtowało tożsamość narodową w odradzającej się Polsce za pośrednictwem pracowników radia, którzy kładli szczególny nacisk na poprawność językową, udostępniali polskie dzieła literackie, obchodzili święta i rocznice historyczne.

Izabela Kupietz

 

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook

Z anteny radiowej na srebrny ekran. Komedia Michała Waszyńskiego "Będzie lepiej"