Z Mazowsza na deski teatru The Globe,

czyli Piastowie u Szekspira

15 maja 1611 roku astrolog Simon Forman miał okazję zobaczyć "Zimową opowieść" Szekspira w teatrze The Globe. Z pewnością nie przypuszczał, że inspiracją do powstania sztuki stała się prawdziwa historia, która rozegrała się trzy stulecia wcześniej, w odległym kraju nad Wisłą.  

 

Zimowa opowieść (The Winter’s Tale) jest jednym z ostatnich dzieł Williama Szekspira. Powstała w latach 1609–1610 i ukazała się drukiem w tak zwanym Pierwszym Folio (1623 rok). Przystępując do pracy nad nią, mistrz zapożyczył pomysł od swego dawnego rywala Roberta Greene’a. W 1588 roku Greene sięgnął do historii sprzed wieków i uczynił ją głównym wątkiem romansu, któremu nadał szumny tytuł Pandosto. Triumf czasu. Pod względem fabuły i miejsca akcji Szekspir niewiele zmienił. Również u niego rzecz cała rozgrywa się na Sycylii, a bohaterowie zostają uwikłani w konflikt pomyłek i namiętności. Historia tak zawiła i nieprawdopodobna, że należałoby uznać ją za wytwór najczystszej fantazji autora, tymczasem wydarzyła się naprawdę. Na jednym z dworów Europy Środkowej…

Pieczęć Siemowita III,  fot. Anonymous 1371, licencja PD, Wikimedia Commons

Prawdziwą sceną wydarzeń, które posłużyły za jej inspirację, było Mazowsze, którym w latach 1341–1381 władał Siemowit III. To właśnie tragiczne wydarzenia z życia osobistego księcia odbiły się szerokim echem w całej ówczesnej Europie. Tak szerokim, że wieść o nich dotarła nawet na Wyspy Brytyjskie. U ich podłoża leżała zazdrość.

Zamek w Rawie Mazowieckiej, gdzie była więziona tuż przed śmiercią księżna Anna, fot. Glupilogin, licencja PD, Wikimedia Commons

Dwukrotnie żonaty Siemowit zdawał się szczerze kochać swą drugą małżonkę, córkę księcia ziębickiego (tu nie ma pewności, czy chodzi o Bolka II, czy o Mikołaja Małego), Annę. Dziś wiemy, że tak właśnie miała na imię, choć w starszej literaturze i tradycji ludowej przedstawiano ją jako Ludmiłę. Według Jana z Czarnkowa Anna była niewiastą „nader pięknego oblicza i powabnego ciała”. Dała Siemowitowi dwóch synów i w 1370 roku spodziewała się trzeciego dziecka. Właśnie w tym czasie do uszu jej męża dotarły plotki szkalujące jej dobre imię. Oczekiwany potomek był ponoć owocem zdrady małżeńskiej. Anna gorąco wszystkiemu zaprzeczała. Damy dworu jak jeden mąż potwierdzały jej niewinność, nie obciążając swej pani zeznaniami nawet pod wpływem tortur. Jednak chorobliwie zazdrosny książę uwięził żonę. Do czasu rozwiązania przebywała na zamku w Rawie Mazowieckiej. Gdy urodziła syna, została uduszona.

Perdita, czyli nasz Henryk w interpretacji Anthony’ego Fredericka Augustusa Sandysa, licencja PD, Wikimedia Commons

W swej kronice Jan z Czarnkowa wspomniał też o losie nieszczęśnika „o to cudzołóstwo oskarżonego, a w ziemi pruskiej schwytanego”. Siemowit miał kazać końmi włóczyć go, a potem powiesić. Nowo narodzonego Henryka pozbył się, oddając na wychowanie ubogim wieśniakom. Chłopiec spędził u nich kilka pierwszych lat życia.

William Szekspir na stronie tytułowej Pierwszego Folio, licencja PD, Wikimedia Commons

Potem jego losem zainteresowała się starsza przyrodnia siostra, Małgorzata, żona Kaźka słupskiego (wnuk Kazimierza Wielkiego) i wzięła do siebie do Słupska. W miarę jak dorastał, Henryk stawał się tak uderzająco podobny do Siemowita, że ten uznał go w końcu za swego syna i starał się wynagrodzić stracone lata dzieciństwa starannym wychowaniem i zabezpieczeniem przyszłości. Szczerze żałował zbrodni popełnionej na niewinnej żonie, „bolał bardzo nad tym czynem niegodziwym i póki żył pokutować nie przestawał”.

Zrekonstruowany teatr The Globe, fot. (WT-en) P.K.Niyogi, licencja CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Młodziutki Henryk został wyznaczony do kariery duchownej. Mimo że nie miał wyższych święceń kapłańskich, w 1390 roku otrzymał nominację papieską na biskupa płockiego. Henryk objął lukratywne stanowisko i czerpał z niego dochody, ale przyjęcia sakry biskupiej odmówił. Co więcej, zgorszył opinię publiczną, żeniąc się! Małżeństwem z siostrą księcia Witolda, Ryngałłą nie nacieszył się długo. Zmarł wkrótce, a za jego nagłą śmiercią miała stać właśnie żona. W chwili zgonu liczył co najwyżej 25 lat.

Pierwsza strona Zimowej opowieści w Drugim Folio, 1632, Folger Shakespeare Library,  licencja CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons

Młody Henryk z pewnością nigdy nie przypuszczał, że historia jego życia zostanie opowiedziana przez dramaturga wszech czasów. Choć może nie byłby do końca zadowolony z faktu, że u Szekspira jest dziewczynką.

Katarzyna Ogrodnik-Fujcik

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
O śmierci Jaśka Kmity. Relacje polsko-węgierskie za panowania Ludwika Węgierskiego

"Sokół, pies i koń, nasi dawni towarzysze, pomału jeden za drugim w kąt idą…" Sokolnictwo w dawnej Polsce

Dama z charakterem. Małżonka Leszka Czarnego – Gryfina Halicka

Król Lancelot. Ostatni książę kujawski Władysław Biały