Uroczystości ślubne króla Zygmunta Augusta i habsburskiej arcyksiężniczki Elżbiety były jednym z ważniejszych wydarzeń w historii renesansowego Krakowa. Zorganizowane z ogromnym przepychem ściągnęły do stolicy Królestwa Polskiego wielu gości i obserwatorów, a ich przebieg został opisany we współczesnych relacjach i poezji okolicznościowej.
Małżeństwo córki króla rzymskiego Ferdynanda i królowej Anny, wywodzącej się z dynastii jagiellońskiej, z następcą tronu polskiego i litewskiego było planowane niemal od samych narodzin arcyksiężniczki. Jego zawarcie poprzedziły wieloletnie rokowania, konieczne było także uzyskanie papieskiej dyspensy ze względu na bliskie pokrewieństwo narzeczonych. Kilkakrotnie także przekładano termin przyjazdu Elżbiety do Krakowa. Ostatecznie nastąpiło to w pierwszych dniach maja 1543 roku. Elżbieta miała wówczas 17 lat, a jej przyszły małżonek – 23 lata.
Lukas Cranach Młodszy, Portret Elżbiety Austriackiej Habsburg, ok 1556, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: cyfrowa kolekcja muzeum
Zachowane relacje dość szczegółowo przedstawiają przebieg trwających ponad dwa tygodnie uroczystości. 4 maja 1543 roku arcyksiężniczka przybyła ze swoim orszakiem do podkrakowskich Balic, gdzie została ugoszczona przez Seweryna Bonera, wielkorządcę krakowskiego. Następnego dnia doszło do pierwszego spotkania narzeczonych, a następnie odbył się uroczysty wjazd pary młodej do Krakowa. Same zaślubiny i koronacja miały miejsce 6 maja w katedrze na Wawelu.
François Stroobant, Templi par interior (Wnętrze świątyni), litografia według własnego rysunku z dzieła Katedra Krakowska na Wawelu przez X. Ludwika Łętowskiego (...), Kraków 1859, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK
Tego samego dnia odbył się jeszcze uroczysty bankiet na zamku królewskim, a właściwe uroczystości weselne rozpoczęły się dzień później. Organizowano wystawne przyjęcia, turnieje i gonitwy rycerskie, a Elżbieta otrzymała liczne podarunki, których wykazy zachowały się w wiedeńskim archiwum.
Lukas Cranach Młodszy, Portret Zygmunta Augusta, ok 1556, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: cyfrowa kolekcja muzeum
Królewski ślub był okazją do zaprezentowania potęgi i podkreślenia prestiżu dynastii. Służyły temu bogate i różnorodne stroje orszaków możnowładczych, które budziły podziw obserwatorów, a także zastawa stołowa przedstawiająca wydarzenia z czasów Władysława Jagiełły i sprowadzone specjalnie z tej okazji arrasy, które dały początek słynnej wawelskiej kolekcji. Wspaniałość uroczystości podkreślały też poetyckie utwory okolicznościowe nawiązujące do wzorców starożytnych. Wśród ich twórców byli także najwybitniejsi poeci polskiego renesansu, m.in. Klemens Janicki.
Malarz nieznany, Dyptyk z portretami żon króla Zygmunta Augusta – Elżbiety Habsburżanki i Barbary Radziwiłłówny, między 1543 a 1551, Muzeum Narodowe w Krakowie, licencja PD, źródło: Zbiory Cyfrowe MNK
Niestety, zorganizowane z takim przepychem zaślubiny i bogate prezenty nie przyniosły szczęścia młodej parze. Zygmunt August traktował młodziutką małżonkę z wyraźnym dystansem, a ona sama nie miała wystarczającej siły przebicia, by zaistnieć na dworze jagiellońskim, zdominowanym przez włoskie otoczenie królowej Bony. Małżeństwo trwało zaledwie dwa lata – 15 czerwca 1545 roku królowa Elżbieta zmarła w Wilnie, wyczerpana po serii ataków padaczki.
Urszula Zachara-Związek
Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU