KOPERNIK

WIELKI ASTRONOM I JEGO EPOKA

Pięćsetna rocznica urodzin Mikołaja Kopernika, przypadająca na rok 1973, stała się okazją do upowszechniania wiedzy o życiu i dorobku wielkiego astronoma. O twórcy heliocentrycznej teorii budowy wszechświata  mówi się popularnie, iż „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię”. Jednym z elementów rocznicowych stała się realizacja filmu kostiumowego w reżyserii Ewy i Czesława Petelskich. Miał on ukazać naukowca na szeroko zarysowanym tle epoki (przełom średniowiecza i renesansu), jego dokonania, ale też działalność publiczną, życie uczuciowe oraz rozdarcie między wiarą a nauką.

Akcję Kopernika rozpoczyna publikacja w 1543 roku przełomowego dzieła astronoma O obrotach sfer niebieskich, które ukazało się już po jego śmierci. Siedemdziesięcioletni Kopernik (w tej roli Andrzej Kopiczyński) zmarł we Fromborku i to tam zaczyna się część retrospektywna filmu. Ukazano w niej to, co działo się na przestrzeni kilkudziesięciu poprzednich lat. Śledzimy studia Kopernika z zakresu prawa kanonicznego i teologii w Krakowie (był przygotowywany do wstąpienia do stanu duchownego) oraz liczne podróże do Włoch, gdzie podejmował naukę uniwersytecką. Przedstawione zostały powroty do Polski, między innymi do Fromborka, gdzie na poważnie zajął się astronomią, Olsztyna, gdzie stawiał czoło najazdowi Krzyżaków, i do Lidzbarku, będącego siedzibą biskupów warmińskich.

Frombork. Wzgórze katedralne i pomnik Mikołaja Kopernika, 2010, fot. L. Schneider, licencja CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Film został zrealizowany z dużym rozmachem i pieczołowitością. Nie szczędzono środków na odtworzenie realiów epoki. Starano się zachować zgodność z dokumentami na temat życia i działalności naukowca. Zrekonstruowano między innymi instrumenty astronomiczne używane przez Kopernika (przy okazji sprostowaniu uległo błędne przekonanie o tym, że astronom posługiwał się lunetą). Przygotowano kopie jego rękopisów, w tym sztandarowego dzieła De revolutionibus orbium coelestium, sto gęsich piór do pisania, a nawet wzorowane na oryginałach naczynia, którymi posługiwał się Kopernik jako medyk.

Frombork, widok na bazylikę archikatedralną Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku, 2010, fot. Polimerek, licencja CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Zdjęcia do filmu powstawały w plenerach i wnętrzach naturalnych, dających wyobrażenie o dawnej rzeczywistości, a zwłaszcza - architekturze. W tym celu ekipa odwiedziła kilkanaście obiektów zarówno w Polsce, jak i w Niemieckiej Republice Demokratycznej oraz Czechosłowacji. Były to przede wszystkim: zamek w Lidzbarku Warmińskim, gdzie zgodnie z przekazem historycznym zamieszkiwał Mikołaj Kopernik, Stare Miasto w Krakowie, kościoły w Kwidzynie i Pelplinie, Grota Łokietka w Ojcowie, zamek w Malborku oraz katedra we Fromborku. Frombork pełni zresztą w fabule rolę szczególną, bowiem w tym mieście, zwanym przez Kopernika „najodleglejszym zakątkiem ziemi”, astronom spędził ostatnie dwadzieścia lat życia, tutaj pracował, rozwijał swoje pasje i dokonał żywota. 

Mury obronne i wieża Kopernika we Fromborku, 2013, fot.  L.Darski, licencja CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Kopernik stanowi przykład filmu historycznego dobrze osadzonego w epoce. Ukazuje pracę wybitnego astronoma, który boryka się z pogodzeniem dogmatów wiary z dokonanym przez siebie rewolucyjnym odkryciem naukowym, godzącym w przekaz religijny. Przez widownię został odebrany umiarkowanie, jednakże ma niewątpliwe walory  edukacyjne, gdyż propaguje myśl oraz postać jednego z najwybitniejszych Polaków w historii.

Adam Wyżyński

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Gdy Mikołaj był mały. Wczesna edukacja Mikołaja Kopernika
Czy tak wyglądał Mikołaj Kopernik? Portret astronoma ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu
Zrzutka na astronoma! Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu