Szwedzi w Gdyni – Dom Marynarza Szwedzkiego

Historia obiektu

W latach trzydziestych XX wieku port w Gdyni prowadził ożywione kontakty handlowe z krajami skandynawskimi. Opiekę duszpasterską nad ewangelickimi marynarzami z tych państw w wielu portach sprawował Kościół Szwedzki. W 1936 roku powstał w Gdyni Dom Marynarza Szwedzkiego. Jego nowoczesna siedziba przez blisko osiemdziesiąt lat pełniła różne funkcje – poza sakralną, także hotelową i konsularną.

 

Szwedzi mieli w Gdyni swoje miejsce formalnie od 1934 roku. Wówczas Gdyński Urząd Morski przekazał Szwedzkiemu Zarządowi Opieki nad Marynarzami teren u zbiegu ulic Jana z Kolna i Władysława IV. Na działce o powierzchni jednego tysiąca metrów kwadratowych stanął wkrótce dwupiętrowy budynek, mieszczący konsulat Królestwa Szwecji oraz ewangelicki zbór (świątynię) dla skandynawskich marynarzy. Obiekt został zaprojektowany w 1935 roku przez warszawskiego architekta Stanisława Płoskiego. W ciekawy sposób połączył on dwa nurty – funkcjonalizm i regionalizm. Doskonale widoczne jest to w obu, ustawionych prostopadle i nakładających się na siebie, skrzydłach budynku. Różnią się one wysokością oraz barwą i fakturami okładzin elewacyjnych. Część wschodnia, hotelowa, jest niższa, otynkowana i pozbawiona zdobień, które to cechy łączą go z funkcjonalizmem. Natomiast wyższe skrzydło – dawnej kaplicy i konsulatu – wykończono czerwoną, klinkierową cegłą i tynkiem imitującym płyty granitowe, co było odniesieniem do architektury regionalnej, wykorzystującej kamień. Połączenie cegły klinkierowej z jasnymi połaciami tynku, to charakterystyczne rozwiązanie plastyczne w budynkach modernistycznej Gdyni (na przykład elewacja Łuszczarni Ryżu).

Dom Marynarza Szwedzkiego w Gdyni, fotografia, druk na papierze, 1936 r., Muzeum Miasta Gdyni

Atutem nowoczesnej budowli była funkcjonalność. Wyraźnie rozdzielono wnętrza obiektu na część ogólnodostępną – z kaplicą protestancką na 400 osób, użytkową – z pokojami hotelowymi dla marynarzy oraz prywatną – z mieszkaniem pastora.

Wnętrze sakralne zostało ozdobione freskami przedstawiającymi motywy biblijne. Sceny połowu ryb, chrztu Chrystusa i powołania świętego Piotra zostały namalowane na ścianach kaplicy przez Witolda Marsa i Stanisława Teisseyre, artystów skupionych wokół Lwowskiego Zawodowego Związku Artystów Plastyków.

Dom Marynarza Szwedzkiego w Gdyni, fotografia, druk na papierze, 1936 r., Muzeum Miasta Gdyni

Dom i kościół oficjalnie otwarto w czerwcu 1936 roku, nabożeństwem odprawionym przez arcybiskupa Uppsali. Już w roku następnym placówkę odwiedziło ponad 27 tysięcy szwedzkich marynarzy. Od 1937 roku Szwedzi udostępniali budynek na nabożeństwa polskiej parafii ewangelicko-augsburskiej, a podczas okupacji, okresowo również na nabożeństwa prawosławne i mennonickie. Po wojnie Dom Marynarza Szwedzkiego nadal prowadził działalność duszpasterską i integrował szwedzkie środowisko. W dniach 15–19 września 1958 roku gdyńska kaplica była miejscem ważnego wydarzenia – obrad Konferencji Luterańskich Kościołów Mniejszościowych. Zorganizowała je Światowa Federacja Luterańska. W kryzysowych latach osiemdziesiątych XX wieku przez Dom płynęła pomoc humanitarna kierowana również do polskiego społeczeństwa. W latach 1972 -2006 mieściła się w nim Agencja Konsularna Królestwa Szwecji, a także placówki konsularne Finlandii i Norwegii.

Budynek dawnego Domu Marynarza Szwedzkiego w Gdyni, obecnie siedziba Konsulatu Kultury, 2018 rok, fot. L. Żurek

W dniu 25 marca 1987 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W 2015 roku miasto Gdynia odkupiło budynek od szwedzkiej wspólnoty wyznaniowej, z zamiarem przeniesienia w to miejsce samorządowego Centrum Kultury. Otwarcie nowej placówki, która ma działać pod nazwą Konsulat Kultury, zaplanowano na koniec sierpnia 2018 roku.

 

Weronika Szerle

 

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Gdyński Bankowiec ― modernistyczny „okręt z cegły i cementu na lądzie”

„Podłoga w gorsecie”. Międzywojenne płytki posadzkowe ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni

Geodezyjny środek dawnej Warszawy. Kościół Ewangelicko-Augsburski
Klasycyzm w służbie wiary. Gdański kościół mennonitów
Gdynia woj. pomorskie
Bóg wód i oceanów. FONTANNA NEPTUNA NA DŁUGIM TARGU W GDAŃSKU
Gdingen. Kurort warszawskiej society
Ojciec Gdyni. Tadeusz Wenda – budowniczy gdyńskiego portu
Architektura modernistyczna. cechy stylu
„Przyczynić się do zwycięstwa nad Bałtykiem”. Otwarcie Pomorskiej Szkoły Sztuk Pięknych Wacława Szczeblewskiego w Gdyni