Krzyżacy pokonani w Krakowie

Pomnik Grunwaldzki i Plac Jana Matejki w Krakowie

Dwa letnie dni lipcowe w 1910 r. zgromadziły w Krakowie ponad 100 tysięcy przybyszów ze wszystkich ziem polskich. Okazją były uroczystości pięćsetnej rocznicy bitwy pod Grunwaldem, których kulminację stanowiło odsłonięcie pomnika Władysława Jagiełły (zwanego Pomnikiem Grunwaldzkim) na placu Jana Matejki.

Miasteczko Kleparz, które powstało przed murami Krakowa w XIV w., rozciągało się wokół wielkiego placu targowego. Plac ten zlokalizowany był na przedpolu Barbakanu, niedaleko Bramy Floriańskiej. Analogiczne place powstawały również przed innymi miastami (np. w Warszawie przed Bramą Krakowską/Bernardyńską, dziś część Placu Zamkowego). W miasteczku tym, obok rynku, powstał w XVII w. kościół św. Floriana. W XIX w. Kleparz był już częścią Krakowa, a rozległy rynek kleparski zabudowany był kramami oraz niewysokimi domami wokół. Postępująca urbanizacja i regulacja miasta skutkowała również zmianami w tym rejonie. W środku placu powstała nowa pierzeja budynków, które miały monumentalny charakter. W 1877 r. uchwalono budowę gmachu Szkoły Sztuk Pięknych, którą na wysokim poziomie prowadził wówczas Jan Matejko. Gmach ten wzniesiono w latach 1879–1880. W 1889 r. obok niego postawiono według planów austriackich siedzibę Dyrekcji Kolei. Przy placu znalazła się też jedna ze szkół miejskich oraz reprezentacyjne kamienice czynszowe. Już po 1918 r. stanęła tu jeszcze siedziba Narodowego Banku Polskiego.

Dziewiętnastowieczny Kraków nie zyskał wielu nowych placów, gdyż życie miasta koncentrowało się wokół placów średniowiecznych Starego Miasta. Wydzielona przez nowe budynki wąska wschodnia część dawnego Rynku Kleparskiego stała się właśnie takim miejscem. W 1882 r., w związku z  nadaniem Janowi Matejce tytułu Honorowego Obywatela Krakowa, jego imieniem nazwano (za jego życia!) opisywany plac. To w centrum tego placu w początku XX w. postawiono konny pomnik zwycięzcy Krzyżaków, Władysława Jagiełły.  Monument, projektu Antoniego Wiwulskiego, był darem światowej sławy pianisty Ignacego Paderewskiego.

Odsłonięcie Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie w 1910 r., licencja PD, Wikimedia Commons

Pomnik ten, o wyraźnej antypruskiej wymowie, odsłonięto w 1910 r., pół tysiąca lat po bitwie pod Grunwaldem. Obchody rocznicy trwały od 15 do 17 lipca. Widzowie podziwiali pokazy gimnastyczne Związku Sokoła, odbył się festyn ludowy, pochód na Wawel i wystawa pamiątek jagiellońskich. Obchody miały wielkie symboliczne znaczenie dla Polaków, szczególnie gości z zaborów niemieckiego i rosyjskiego, którzy na co dzień byli świadkami walki zaborców z polskością.

Plac Jana Matejki w Krakowie, widok współczesny, fot. J. Hałun, licencja CC BY-SA 3.0 pl, Wikimedia Commons

Plac Matejki jest do dziś jednym z najpiękniejszych miejsc Krakowa. Ciągnie się od Barbakanu do bazyliki św. Floriana. O roli Jana Matejki dla sztuki i sprawy polskiej w XIX w. świadczy tablica wmurowana w ścianę dzisiejszej Akademii Sztuk Pięknych (wówczas Szkoły Sztuk Pięknych). Sam Pomnik Grunwaldzki został z oczywistych przyczyn zniszczony przez Niemców podczas ostatniej wojny. Zrekonstruowano go w 1976 r. Obok niego umieszczono także marmurową płytę ku czci Nieznanego Żołnierza, upamiętniającą poległych w latach 1939–1945.

Aleksander Łupienko

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Kraków woj. małopolskie
Spór króla z biskupem muzyką pisany. Poemat symfoniczny Ludomira Różyckiego
Artur Rubinstein. obywatel Łodzi, obywatel świata
symfonia polonia. echa powstania w lirycznej symfonii ignacego jana paderewskiego