Tykocin

Dom z Gwiazdą Dawida


Odwiedzający Tykocin zapewne zatrzymają się przy synagodze, która świadczy o świetności miasta i tamtejszej gminy żydowskiej. Ale spacerując ulicami można zauważyć inne ślady niegdysiejszej bytności Żydów, które mówią o ich życiu, a nawet zainteresowaniach i poglądach. Należy do nich dom, którego ganek zdobi pomalowana na biało i niebiesko gwiazda Dawida – symbol ruchu syjonistycznego.

Dom przy ul. Kaczorowskiej 1 w Tykocinie, fot. H. Węgrzynek

Gmina żydowska w Tykocinie powstała w 1522 roku, kiedy wojewoda wileński sprowadził tu z Grodna kilkudziesięciu Żydów. Otrzymali oni szerokie prawa i przywileje. Dlatego też gmina szybko się rozwijała i wkrótce zaczęła odgrywać najważniejszą rolę wśród innych gmin na Podlasiu. Miasto stało się też znanym ośrodkiem kultury żydowskiej. Znajdowała się tu jeszywa, czyli wyższa szkoła religijna, z którą związanych było wielu wybitnych uczonych. Symbolem ówczesnej zamożności i znaczenia gminy tykocińskiej jest zbudowana w 1642 roku synagoga, zachowana do dzisiaj.

Pod koniec XVIII wieku miasto zaczęło tracić znaczenie na rzecz Białegostoku, siedziby rodowej Branickich. W XX wieku jego upadek przypieczętowało znaczne oddalenie od linii kolejowej. Wówczas Tykocin stał się prowincjonalnym miasteczkiem. W okresie międzywojennym liczył zaledwie 3 tysiące mieszkańców, tyle samo co pod koniec XVIII wieku, a ponad dwukrotnie mniej niż w połowie wieku XIX. Żydzi stanowili zawsze około 50-60 % mieszkańców. Miasto w większości było zabudowane drewnianymi domami i miało nieco wiejski charakter. Nad domami mieszkalnymi, tak jak i dzisiaj, górował kościół i synagoga, symbole dawnej prosperity.

Pomimo takich pozorów, atmosfera w Tykocinie nie była nie była ani sielska, ani spokojna. Działały tutaj prężnie organizacje polityczne, zwłaszcza syjonistyczne. Ich celem była budowa państwa żydowskiego na ziemi przodków, czyli w Palestynie, która znajdowała się wówczas pod administracją brytyjską. Przygotowano młodych ludzi do emigracji, a zwłaszcza do pracy na roli, aby potrafili zakładać i zagospodarować nowe osiedla. Działała też szkoła założona przez organizację Tarbut (po hebrajsku kultura), w której nauczano w tym języku.

Większość Żydów tykocińskich została zamordowana przez Niemców w sierpniu 1941. Pozostały po nich jedynie domy i synagoga– niemi świadkowie przeszłości.

W 1948 roku, kiedy powstało państwo Izrael, przyjęto też jego flagę. Na tle biało-niebieskich pasów umieszczono Gwiazdę Dawida. Podobną do tej, jaką możemy zobaczyć w ganku domu przy ulicy Kaczorowskiej w Tykocinie.

 

Hanna Węgrzynek

Powrót ZOBACZ NA OSI CZASU
drukuj wyślij facebook
Renesansowa synagoga w Zamościu
Brytyjczyk zatrzymany w Tykocinie. Relacja z podróży Wać Pana Angielskiego dla „The New Monthly Magazine”
Tykocin woj. podlaskie