Róża w błocie

Krótka opowieść o Jadwidze Barszczewskiej – Michałowskiej i jej szkole

 „Róża w błocie” - tak zakochany w Jadwidze Barszczewskiej, przełożonej Żeńskiej Szkoły Handlowej w Siedlcach, redaktor „Głosu podlaskiego” podsumował jej dramatyczne zmagania o nowoczesną szkołę na mazowieckiej prowincji.  

Na fotografii wykonanej w atelier słynnego siedleckiego fotografa Adolfa Ganzwola – Ganiewskiego, która znajduje się obecnie w posiadaniu Muzeum Regionalnego w Siedlcach, widzimy młodziutką kobietę, o delikatnych rysach i nieśmiałym spojrzeniu i do głowy nam nie przyjdzie myśl, jak wiele trudnych doświadczeń przeżyła w związku z realizacją rewolucyjnego planu edukacyjnego jej ojca Leona Barszczewskiego.

Zdjęcie Jadwigi Barszczewskiej wykonane w atelier Adolfa Gancwola-Ganiewskiego w Siedlcach

 W roku 1904 Leon i Jadwiga postanowili stworzyć  nowoczesną szkołę dla dziewcząt, szkołę, która  w trudnych warunkach zaboru rosyjskiego, dawałaby dziewczętom szansę na rozwój intelektualny, duchowy i fizyczny.  Aby ograniczyć cenzorskie naciski i kontrolę carskiego Ministerstwa Edukacji, złożyli  wniosek o otwarcie 7 klasowej szkoły handlowej,  która podlegać będzie Ministerstwu Finansów. Wzorując się na szkolnictwie fińskim, Barszczewscy wprowadzili do programu placówki biologię, chemię, zajęcia sportowe i wycieczki krajoznawcze, zrezygnowali zaś z kar fizycznych i ocen liczbowych.  Stawiali na rozwój samorządności uczennic i współpracę z rodzicami.

Dziewczęta Żeńskiej Szkoły Handlowej w Siedlcach w trakcie wycieczki krajoznawczej – w środku Leon Barszczewski a po jego lewej stronie córka Jadwiga

Gdy w 1904 roku Leon, oficer carski, został powołany na front japoński, dwudziestoletnia Jadwiga została sama. Nie znała świeżo zatrudnionych nauczycieli, ani rodziców uczennic, których aż 100 zapisano na rok szkolny 1904-1905. Na domiar złego, w związku z funkcją jej ojca, siedlczanie obwołali ją „rosyjskim szpiegiem” i masowo wypisywali dziewczęta z nowej placówki. Ale młoda przełożona się nie poddała i rozpoczęła pierwszy rok działalności szkoły z 7 uczennicami i 13 nauczycielami. Kolejne miesiące uspokoiły nastroje, a udział uczennic w strajku szkolnym w 1905 roku spowodował, że Macierz Szkolna wydała pozytywną opinię placówce. W kolejnym roku przyjęto do szkoły 120 nowych uczennic. I wtedy wybuchł następny skandal. Szkoła okazała się zbyt postępowa! W trakcie zebrania rodziców w III 1906 roku  zażądano usunięcia lekarza szkolnego, zaprzestania nauczania biologii, która - zdaniem tłumu - prowadzi do ladacznictwa! Skrytykowano także metody wychowawcze, zarzucając  Barszczewskiej, że za bardzo uświadamia uczennice, dążąc do tego, by myślały i działały samodzielnie. Jadwiga nie zgodziła się na żądania rodziców i… stanęła na progu bankructwa, gdyż większość rodziców zabrała dziewczęta ze szkoły. Jednocześnie, pod hasłem obrony „dobrych obyczajów”, zaczęła się obrzydliwa nagonka – do młodej przełożonej regularnie przychodziły obelżywe anonimy, w których oskarżano ją o skłonności lesbijskie, uprawianie nierządu z młodymi chłopcami, zapraszano do domów publicznych.

Ale nowatorskie działania Jadwigi Barszczewskiej zainteresowały i zmobilizowały także świadomą i aktywną grupę obywateli Siedlec, którzy wyciągnęli pomocną dłoń do młodej dyrektorki. Zaproponowali pomoc finansową, prawną i wsparcie moralne. W kolejnych latach szkoła intensywnie się rozwijała, stając się w roku 1911 pierwszą w Kongresówce ośmioklasową Żeńską Szkołą Handlową, a w 1916 roku pierwsze absolwentki „Handlówki” otrzymały matury i uzyskały prawo wstępu na uniwersytety. Trzy lata później Jadwiga Barszczewska przekazała swoją szkolę państwu polskiemu. W roku 1920 została dyrektorką Państwowego Gimnazjum Żeńskiego imienia Marii Konopnickiej w Warszawie.

 

Szymon Kajda,

Aleksandra Mikusek

II Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. św. królowej Jadwigi w Siedlcach

 

Bibliografia:

1. Igor Strojecki, Leon Barszczewski: Od Samarkandy do Siedlec, Siedlce 2010.

2. Ks. Ewald Lodwich - Ledwa, Jadwiga Barszczewska- Michałowska. Bojowniczka o Nową Szkołę Polską, Siedlce 2018.

3. Jednodniówka przedwojenne: Ku upamiętnieniu Zjazdu Koleżeńskiego z okazji 25-lecia pracy pedagogicznej Jadwigi Barszczewskiej – Michałowskiej, 1931. Zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Siedlcach.

 

 

Powrót
drukuj wyślij facebook