Najstarsze zachowane w piśmie wzmianki o Krośnie pochodzą z 1005 roku, kiedy to potężna armia sforsowała przyczółek odrzański, próbując przejąć go pod swoje panowanie. Świadek tych wydarzeń biskup merseburski Thietmar w swej kronice opisał, jak Bolesław I Chrobry skutecznie „obwarowawszy brzeg tej rzeki, usadowiwszy się z wielkim wojskiem pod Krosnem, przeszkadzał jak mógł, w przeprawieniu się na drugą stronę królowi niemieckiemu Henrykowi".
Świadek tych wydarzeń biskup merseburski Thietmar w swej kronice opisał, jak Bolesław I Chrobry skutecznie „obwarowawszy brzeg tej rzeki, usadowiwszy się z wielkim wojskiem pod Krosnem, przeszkadzał jak mógł, w przeprawieniu się na drugą stronę królowi niemieckiemu Henrykowi".
Badania archeologiczne wykazały, iż skupisko osadnicze w okolicach Krosna kształtowało się od II do V wieku n.e., jednakże za okres powstania grodu krośnieńskiego przyjmuje się VII wiek. Osadnictwo krośnieńskie najintensywniej rozwijało się od VIII do pierwszej połowy X wieku. Krosno w tym czasie było ważnym ośrodkiem w rejonie środkowego Nadodrza. Od czasu pierwszych Piastów osada miała duże znaczenie strategiczne z uwagi na jej charakter i lokalizację w rozwidleniu rzeki Odry i Bobru. Z tego względu Krosno Odrzańskie zaliczane było do najważniejszych warowni i traktowane jako twierdza państwowa, odgrywająca w XI i XII wieku kluczową rolę w systemie obronnym zachodniej granicy Polski.
W końcu XII wieku za czasów panowania Bolesława I Wysokiego – syna Bolesława III Krzywoustego, o którym mówiono, że był dobrym gospodarzem i administratorem – Krosno zostało podniesione do rangi książęcej kasztelanii, której granice od strony południowo-zachodniej pokrywały się z obecną granicą państwową. Funkcję gospodarczą i obronną miasta podkreślił warowny zamek z I połowy XIII wieku, będący jedną z głównych rezydencji kolejnego władcy na Śląsku – Henryka I Brodatego. To w jego murach 19 marca 1238 roku zmarł książę Henryk, a trzy lata później księżna Jadwiga szukała w nich schronienia podczas Bitwy pod Legnicą.
XVI wiek to okres panowania Katarzyny Brunszwickiej, która dokonała licznych zmian w architekturze obiektu. To właśnie jej zabytek zawdzięcza najpiękniejszy element architektoniczny, którym bez wątpienia są krużganki. Zamek utracił miano rezydencji, gdy Fryderyk II w czasie wojny z Austrią zamienił go w magazyn, pozbawiając przy tym wewnętrznego wyposażenia. Po wojnie trzydziestoletniej obiekt przekazano administracji miejskiej, a w XIX wieku budowlę przeznaczono na koszary. W pierwszych latach XX wieku umieszczono tutaj Śląską Kasę Oszczędności oraz seminarium nauczycielskie. W roku 1945 spłonęła znaczna część budowli.
Dotknięty upływem czasu zabytek tracił swój blask, by wreszcie stopniowo powracać do świetności. Dzięki konsekwentnie prowadzonym pracom renowacyjnym Zamek Piastowski jest dziś chlubą Krosna Odrzańskiego. W 2008 roku do użytku zwiedzających oddano wyremontowane krużganki i wozownię. Wspaniałe wnętrza, bogaty zbiór oryginalnych eksponatów z przedwojennego Crossen an der Oder, które znajdują się w piwniczce winiarskiej, komnacie średniowiecznej i renesansowej oraz lapidarium, to tylko niektóre z atrakcji, jakie czekają na zwiedzających. W izbach muzealnych kilka razy w roku organizowane są wystawy tematyczne, a dziedziniec jest miejscem letnich koncertów, plenerów malarskich, spotkań, biesiad i inscenizacji teatralnych.
Jerzy Bracisiewicz
Powrót