Przemyśl

woj. podkarpackie

Przemyśl wraz z Grodami Czerwieńskimi znajdował się we władztwie Mieszka I. Położony na pograniczu polsko-ruskim, przez kilka stuleci zmieniał przynależność, raz będąc pod władzą Piastów, a w innych okresach w rękach Rurykowiczów. W XIV wieku, po zajęciu Rusi Halickiej przez Kazimierza III Wielkiego, znalazł się w Koronie Polskiej.

"Twierdza Przemyśl Fort Borek licencja CC-BY-SA-2_5 "

Był miastem królewskim, siedzibą biskupa obrządku łacińskiego i hierarchy prawosławnego. Jako ważny ośrodek handlowy na szlaku z Krakowa do Lwowa rozwijał się dynamicznie. Miasto położone w Bramie Przemyskiej, w zakolu Sanu, otoczone z trzech stron wzgórzami, miało dogodne warunki obronne. Walory strategiczne Przemyśla znane były powszechnie w średniowieczu i w dobie nowożytnej.

W wyniku pierwszego rozbioru Polski (1772) Przemyśl, podobnie jak Lwów i Podkarpacie, znalazł się w monarchii habsburskiej, dzieląc jej koleje losu, aż do 1918 roku. Położony zaledwie 100 km od Lwowa, spadał do roli prowincjonalnego miasta austriackiej Galicji. Ludność Przemyśla zmalała do kilku tysięcy. Miasto ponowny rozwój zawdzięczało kolei. Linia z Wiednia, biegnąca przez Kraków do Lwowa (1861), wedle utartych szlaków równolegle do łuku karpackiego, nie ominęła Przemyśla. W 1872 roku, dzięki aktywności finansowej ziemiańskich kół Galicji, miasto uzyskało połączenie linią Węgiersko-Galicyjską Kolei Żelaznej, przez Karpaty i Słowację, z Budapesztem, drugą stolicą monarchii austro-węgierskiej.

W drugiej połowie XIX wieku napięcia w relacjach między zaborcami zmusiły stronę austriacką do planowania działań obronnych wzdłuż północnej granicy z Imperium Rosyjskim. Ostatecznie państwa zaborcze znalazły się w przeciwstawnych blokach politycznych – Austro-Węgry i Cesarstwo Niemieckie w trójprzymierzu, a państwo carów w trójporozumieniu. W latach 1876-1914 wokół Przemyśla wyrosła twierdza, jedna z największych w Europie, pod względem rozmiarów trzecia po Verdun i Antwerpii. Wyposażona w 62 forty ustawione w promieniu 45 km wokół miasta, posiadała 120-tysięczny garnizon. Stanowiła znaczący punkt nie tylko na mapach sztabowych Austro-Węgier, ale i Rosji.

"Twierdza Przemyśl Fort Sanrideau10 licencja CC-BY-SA-2_5 "

W trakcie I wojny światowej twierdza przemyska przeżyła aż trzy wielkie oblężenia. Wytrzymała uderzenia rosyjskie jesienią 1914 roku. Drugie oblężenie, trwające od listopada 1914 do marca 1915 roku zakończyło się wejściem Rosjan do Przemyśla. W czerwcu 1915 twierdza została odbita przez wojska austro-węgierskie. W kolejnych konfliktach XX wieku twierdza przemyska nie odegrała już istotnej roli.

Jerzy Bracisiewicz 

Powrót
drukuj wyślij facebook