Wierzchosławice

woj. małopolskie

Większość polskiego społeczeństwa ma korzenie wiejskie. Zarówno polska szlachta jak i polscy chłopi przez wieki żyli w przestrzeni pozamiejskiej. O ile kultura szlachecka zyskała wyczerpujący opis w literaturze naukowej i popularnej, o tyle kultura chłopska wciąż wymaga studiów oraz działań promocyjnych.

Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach, Wikimedia Commons

Chłopi polscy zyskali samoświadomość klasową i polityczną pod koniec XIX wieku. Najwcześniej w zaborze austriackim – sprzyjały temu warunki autonomii galicyjskiej. Na przełomie XIX i XX wieku właśnie w Galicji uformował się masowy chłopski ruch polityczny, zwany potocznie ruchem ludowym.

W tym świecie dojrzewał przywódca polskich chłopów Wincenty Witos (1874-1945). Urodził się w podtarnowskiej wsi Wierzchosławice, pochodził z biednej chłopskiej rodziny, był samoukiem, a działalność polityczną rozpoczął jako agitator Stronnictwa Ludowego w lokalnych galicyjskich wyborach samorządowych. Dzięki talentowi i wytrwałości stał się przywódcą polskiego ruchu ludowego. Modernizacja polskiej wsi oraz poprawa warunków życia wielu milionów chłopów była wyzwaniem cywilizacyjnym również dla władz odrodzonej Polski. Witos reprezentował interesy warstwy chłopskiej i bronił jednocześnie demokracji parlamentarnej w II Rzeczypospolitej.

W wolnej Polsce był trzykrotnie premierem rządu. Pierwszy raz podczas wojny polsko-bolszewickiej, gdy uosabiał solidarność wszystkich warstw społecznych w obliczu zagrożenia niepodległości. Jego trzeci gabinet, w maju 1926 roku, siłą obalił Józef Piłsudski. Po przewrocie majowym Witos należał do najgroźniejszych przeciwników politycznych Marszałka. W 1930 roku obóz sanacyjny wyeliminował Witosa z aktywnego życia politycznego. Został on uwięziony w twierdzy brzeskiej, a następnie skazany w procesie politycznym. Wybrał emigrację w Czechosłowacji – wtedy ostoi demokracji parlamentarnej, jednak w 1939 roku, w obliczu zbliżającej się wojny, wrócił do Polski.

Wnętrza muzeum w Wierzchosławicach, Wikimedia Commons

Wincenty Witos do dziś pozostaje symbolem emancypacji politycznej oraz postawy propaństwowej polskiego chłopstwa. Gdy był posłem i premierem nigdy nie zrezygnował z prowadzenia własnego gospodarstwa. W swojej rodzinnej wsi był też wójtem. Konsekwentnie nosił się po chłopsku. Spoczął na cmentarzu parafialnym w Wierzchosławicach. Jego rodzinne domostwa – zagroda rodziców oraz własny dom zwany Witosówką stanowią dziś Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Muzeum dokumentuje nie tylko warunki życia ludności chłopskiej w XIX i XX wieku, lecz również życie i miejsce pracy wielkiego polityka.

Jerzy Bracisiewicz 

Powrót
drukuj wyślij facebook